Проект "История Лиды в датах" Опции

[Admin]

Лістапад

14 лістапада -110 гадоў з дня нараджэння Ежы Путрамента (14.11.1910 -23.06.1986), польскага пісьменніка.
Ежы Путрамант нарадзіўся ў Мінску. Вядомы польскі пісьменнік і грамадскі дзеяч. Адзін з арганізатараў 1-ай арміі Войска Польскага. Лаўрэат дзяржаўных прэмій Польшчы (1953,1955, 1964 гг.).
Скончыў Віленскі універсітэт (1934г.). Генеральны сакратар (1945-1950), намеснік старшыні Саюза польскіх пісьменнікаў (1969 -1980 гг.).
У 1925 годзе пераехаў з бацькамі ў Ліду. Вучыўся ў Лідскай гімназіі. У 1928 – 1939 гг. жыў на хутары Банева, дзе быў напісаны зборнік паэзіі “Лясная дарога” (1938). У 1960-ыя гады разам з М. Танкам і П. Панчанкам наведаў Лідскі раён і ўрочышча Банева, аб чым напісаў у сваіх успамінах “Паўвека” (Ліду, вучобу ў Лідскай гімназіі, хутар Банева, вёску Дакудава).
Аўтар вядомых раманаў “Верасень”(1951), “Раздарожжа” (1954), “Пасынкі” (1963), “Дзік” (1964), “Пушча” (1966) і іншых.

23 – 115 гадоў з дня нараджэння Кажамякіна Аляксандра Ўладзіміравіча (1905-1996), Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, вызваляў Лідчыну. Ганаровы грамадзянін горада Ліды.
Падчас Вялікай Айчыннай вайны камандзір 307-й штурмавой авіядывізіі. Прымаў актыўны ўдзел у вызваленні горада Ліды. У чэрвені 1944 года 307-й штурмавой авіядывізіі было прысвоена ганаровая назва “Лідская”.
Узнагароджаны ордэнам Леніна, трыма ордэнамі Чырвонага Сцяга, ордэнамі Чырвонай зоркі, Богдана Хмяльніцкага 2-й ступені, Айчыннай вайны 2-й ступені і медалямі.
Звання «Ганаровы грамадзянін горада Ліды» ганараваны ў 1964 г.

[Admin]

Кастрычнік

10 кастрычніка - 95 гадоў з дня нараджэння Балгарына Сяргея Іванавіча (1925-2002гг.). Удзельнічаў у вызваленні горада Ліды у час Вялікай Айчыннай вайны. Герой Савецкага Саюза. Ганаровы грамадзянін горада Ліды.
Нарадзіўся ў Малдавіі.
У 1943 годзе быў закліканы ў Чырвоную Армію. Ваяваў на 1-м Прыбалтыйскім і 3-м Беларускім франтах. Яфрэйтар, наводчык станковага кулямёта 86-га кавалерыйскага палка 32-й Смаленскай кавалерыйскай дывізіі 3-га гвардзейскага кавалерыйскага корпуса. Вызначыўся ў баях за вызваленне Беларусі. 8 ліпеня 1944 г. на подступах да Ліды ў раёне вёскі Татарцы са станковага кулямёта знішчыў 50 гітлераўцаў. 10 ліпеня 1944 года ў боі за пераправу на рацэ Дзітва каля вёскі Поречаны прарваўся да чыгуначнага моста, знішчыў сапёраў суперніка, якія спрабавалі падарваць мост. Пры агнявой падтрымцы яго кулямёта кавалерыйскі эскадрон захапіў мост. Пры фарсаванні ракі Нёман быў цяжка паранены і кантужаны.
З 1945 г. – на гаспадарчай працы. З 1950 г. жыў у Адэскай вобл., працаваў брыгадзірам трактарнай брыгады.
Ля вёскі Поречаны Лідскага раёна ў гонар яго подзівігу, які ён здзейсніў, усталявана стэла.
Імем Н.С. Аслікоўскага названа вуліца ў г. Лідзе.
Ганаровы грамадзянін горада Ліды

[Admin]

Ліпень

95 гадоў з дня нараджэння Аляксандра Аляксандравіча Клімко
(1925 – 1944 гг., г. Ліда), лідскага падпольшчыка.
Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў Лідскага камуністычнага падполля ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Нарадзіўся ў горадзе Ліда. Член УЛКСМ. Вучыўся ў Беластоцкім чыгуначным рамесным вучылішчы. Падчас Вялікай Айчыннай вайны працаваў слесарам у Лідскім паравозным дэпо. Адзін з арганізатараў падпольнай камсамольска-моладзевай групы на чыгуначнай станцыі Ліда.
Падпольшчыкі пад яго кіраўніцтвам распаўсюджвалі лістоўкі, зводкі Саўінфармбюро, здзяйснялі дыверсіі. Усталяваўшы сувязь з партызанамі, перадавалі ім зброю, медыкаменты, друкарскі шрыфт, паведамлялі разведдадзеныя.13 мая 1944 года арыштаваны і расстраляны гітлераўцамі. Пасмяротна ўзнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны I ступені.

Імем А. А. Клімко названа вуліца ў г. Ліда; на хаце, дзе ён жыў, усталявана мемарыяльная дошка і занесена ў Кнігу народнай славы г. Ліда.

[Admin]

Чэрвень

8 – 75 гадоў з дня нараджэння Валерыя Васільевіча Сліўкіна (1945г, г. Ліда), кандыдата геаграфічных навук, старшага навуковага супрацоўніка Лідскага гістарычна-мастацкага музея.

Валерый Сліўкін з’яўляецца заснавальнікам і навуковым кансультантам краязнаўчага гісторыка-літаратурнага часопіса “Лідскі Летапісец”. За плённую і старанную працу па збору і захаванні краязнаўчых дакументаў ён узнагароджаны медалём Мітрафана Доўнар-Запольскага “За вяртанне гістарычнай памяці” з уручэннем дыплома і занясеннем у Кнігу гонару “Рупліўцы твае, Беларусь”.
Дасканала валодаючы краязнаўчай інфармацыяй В.Сліўкін раскрыў жыццё Лідчыны ў перыяд Першай сусветнай вайны. А што датычыцца Вялікай Айчыннай вайны, то яму знаёмы не толькі падзеі, але і ўсе яе героі. Супрацоўнікамі музея з самага пачатку яго існавання быў сабраны багаты матэрыял пра партызанскі атрад “Іскра” і іншыя вайсковыя фарміраванні часоў Вялікай Айчынай вайны. Увесь гэты архіў сістэматызаваны дзякуючы намаганням В.Сліўкіна. Не засталіся без яго ўвагі і старажытныя муры Лідскага замка: Валерый Васільевіч дасканала вывучыў неабходнасць яго ўзвядзення, усю яго дзейнасць пачынаючы з XIV стагоддзя.
Лідскі вучоны правёў вялікую даследчую працу да 100-годдзя Лідскага ваеннага аэрадрома, вынікам якой стаў выхад кнігі “Аэрадром Ліда – 100 год палётаў. 1913 – 2013” (сумесна з Д.Кіенкам). У дадатак В.Сліўкіным у Лідскім гісторыка-мастацкім музеі адкрыта выстава “Крылы над Лідай”.
Практычна гістарычная частка кнігі “Памяць. Ліда і Лідскі раён” пададзена Валерыям Васільевічам. На аснове яго даследчай работы музеем распрацавана музейна-асветніцкая праграма “Старадаўніх муроў адраджэнне”, якая ў 2009 годзе была адзначана Спецыяльнай прэміяй Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь дзеячам культуры і мастацтва.

[Admin]

Красавік

9 – 160 гадоў з дня нараджэння Вільгельма Краеўскага (1860 – 1905) і
165 гадоў з дня нараджэння Юліюша Столле (1855 – 1927).

Іх імёны цесна звязаны з сучасным шклозаводам “Нёман”. У 1883 годзе на беразе ракі Нёман Юліюш Столле і Вільгельм Краеўскі арганізавалі вытворчасць шкла.
Вільгельм Краеўскі нарадзіўся 9 кастрычніка 1860 года. У 1891 годзе Вільгельм Краеўскі і Юліюш Столе сталі арандатарамі гуты ў маёнтку Заенчыцы (Лідскі павет). Ужо ў 1892 годзе яны правялі першыя ўдалыя варкі крыштальнага шкла. Трагічна загінуў у 1905 годзе. Пахаваны на могілках паблізу вёскі Агароднікі Ганчарскага сельскага савету (Лідскі раён).
Юліюш Столле нарадзіўся ў 1855 годзе ў Паўночнай Чэхіі ў сям’і патомных мастакоў па шкле, ён у 1879 годзе, ва ўзросце 24 гадоў, пераехаў на Дзяцькаўскі крыштальны завод, дзе пачаў працаваць разрысоўшчыкам па шкле, а неўзабаве стаў кіраўніком мастацкай майстэрні, дзе і працаваў да пераезду ў Лідскі павет.
Ю.Столле быў добра знаёмы з сусветна вядомай чэшскай школай гутніцтва і паспяхова пераносіў яе тэхнічныя правілы і прыемы, арганізацыйныя прынцыпы і элементы дызайну ў практыку працы свайго прадпрыемства. У прынёманскіх месцах ён правёў палову жыцця, стараючыся стварыць прадпрыемства, вядомае сваімі вырабамі далёка за межамі дадзенай мясцовасці. І гэта яму ўдалося.

[Admin]

Сакавік

2 – 65 гадоў з дня нараджэння Анатоля Леанідавіча Крупы (1955 г., в. Мастаўляны, Лідскага раёна), педагога, краязнаўца. Аўтар кнігі “Пакінуць след на зямлі”.
Нарадзіўся Анатоль Леанідавіч на Лідчыне ў вёсцы Мастаўляны ў сям’і настаўнікаў. Скончыў Парэцкую сярэднюю школу, затым кароткі час працаваў слесарам на заводзе “Лідсельмаш”, з’яўляўся брыгадзірам моладзевай брыгады. Пасля была служба на Балтыйскім і Чарнаморскім флатах. Анатоль Леанідавіч хадзіў у дальнія паходы, 48 разоў перасякаў экватар, выконваў інтэрнацыянальны абавязак у афрыканскіх краінах.
У 1982 годзе атрымаў дыплом гістарычнага факультэта Гомельскага дзяржунівесітэта імя Ф.Скарыны. З 1984 года – дырэктар Бердаўскай сярэдняй школы. Стварыў гісторыка-краязнаўчы музей у Бердаўке, які ўвайшоў у спіс цікавых для наведвання аб’ектаў Лідчыны.
Аўтар публікацый па краязнаўству.
17 – 85 гадоў з дня нараджэння Таццяны Іванаўны Сямёнавай (1935 г.). Працавала ў дашкольных установах горада Ліды. Аўтар кніг “Осенний вальс” і “Позвала судьба в дорогу”.
Паэзія Таццяны Сямёнавай зразумелая і даступная шырокаму колу чытачоў. У ёй ёсць простая філасофія жыцця: кахаць жыццё і ўсё жывое, не быць абыякавай ні да каго і ні да чаго. Яе вершы звонкія і спеўныя, як вясновы ручай, напоўнены святлом і цяплом, як летняя вуліца, сумныя і прыбраныя, як восеньскі парк, чыстыя і ўрачыстыя, як першы снег узімку.

[Admin]

Люты

2 – 65 гадоў з дня нараджэння Ірыны Сямёнаўны Бараздзіной (1955-2019), настаўнічала ў школах горада Ліды. Аўтар кніг “Из соли, сахара и перца” і “Живу по чувствам”.
Яе вершы былі высока адзначаны адным з найбольш дасведчаных лідскіх паэтаў Уладзімірам Васько. Лірыка Ірыны Бараздзіной глыбокая і душэўная, у ёй шмат асабістага, яна падахвочвае бачыць незвычайнае і выдатнае ў звычайным.
8 – 70 гадоў з дня нараджэння Віктара Мітрафанавіча Бачарова (1950-2004), дырэктара сярэдняй школы № 13, паэта, празаіка, самадзейнага кампазітара, педагога.
Супрацоўнічаў з Васілём Быкавым, ужо ў той час знакамітым пісьменнікам. Сустракаўся з празаікам Аляксеем Карпюком, поэтэссамі Данутай Бічэль, Вольгай Іпатавай і інш. Свой першы зборнік Віктар Бачароў назваў “Разговор” (1996). У гэтай назве крыецца глыбокі сэнс. Паэт імкнецца да жывой сувязі з людзьмі і пачынае душэўную гутарку не толькі з імі, але і з сабою пра каханне, пра сэнс жыцця, пра вайну… І знаёмы свет у вершах В. Бачарова адкрываецца новымі межамі і новымі пачуццямі.
19 – 95 гадоў з дня нараджэння Івана Міхайлавіча Саўко (1925-1998) – самадзейнага паэта.
Пачатак сталых гадоў супаў з завяршэннем разгрому нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Ён як удзельнік Вялікай Айчыннай вайны знаходзіўся ў дзеючай арміі, быў цяжка паранены.
Скончыў Віцебскі ветэрынарны інстытут. Асноўную частку свайго жыцця аддаў вядомай на Лідчыне гаспадарцы – саўгасу “Тарнова”. З 1957 года занімаў пасаду галоўнага ветурача.
За баявыя і працоўныя заслугі Іван Міхайлавіч узнагароджаны шматлікімі ордэнамі і медалямі.
Ўсё свядомае жыццё пісаў вершы, шмат друкаваўся ў рэгіянальных і рэспубліканскіх газетах. Аўтар трох зборнікаў пазіі.