Акцыя "Чытаем беларускую кнігу", Літаратурныя юбілеі Опции

[Admin]

Каралева жывога слова

6 чэрвеня – 175 гадоў з дня нараджэння Элаізы Ажэшкі (1841 - 1910), польскай пісьменніцы.
Элаіза Ажэшка (1841 -1910) пакінула вялікую творчую спадчыну: каля двухсот твораў розных жанраў. І светлую памяць, і шанаванне ў душах гарадзенцаў, яе сучаснікаў і іх нашчадкаў. Бо была не толькі вялікай пісьменніцай, але і гуманісткай, мецэнаткай. Дом Элаізы Ажэшкі ў Гародні на мяжы стагоддзяў стаў сапраўдным літаратурным салонам, месцам, што вабіла прадстаўнікоў культуры розных нацыянальнасцей. І, безумоўна, беларусаў, да якіх вялікая пісьменніца нашага краю і шчырая патронка для ўсіх гарадзенцаў мела вялікую прыхільнасць да прыніжаных і абражаных, якія, аднак, мелі высокі чалавечы гонар, спрадвечную культуру, але жылі часта ў глыбокай паняверцы. “Гэта была свядомая аўтарская пазіцыя – не толькі стварэнне нацыянальнага каларыту, а глыбокае разуменне народнага жыцця, суперажыванне гаротнаму і бяспраўнаму, але духоўна годнаму народу”. Пра тое сведчаць найлепшыя творы пісьменніцы: аповесці “Нізіны”, “Дзюрдзі”, “Хам”. Як пісаў Уладзімір Содаль: “Ажэшка, як ніхто да яе, апавядала свету пра беларусаў і Беларусь. Яна для нашага краю, як Гогаль для Украіны. Той быў сувязным паміж Украінай і Расіяй, а яна – між Беларуссю і Польшчай”.
Выключную ролю ў фарміраванні светапогляду пісьменніцы адыгралі сялянская рэформа і нацыянальна-вызваленчая барацьба 1863-1864 гг. у Беларусі. Элаіза была не толькі сведкай, але і ўдзельніцай гэтай гераічнай барацьбы супраць расійскага самадзяржаўя.
Элаіза Ажэшка пісала на польскай мове, але заняла ў гісторыі беларускай літаратуры асаблівае месца. Пісьменніца са спачуваннем і пашанай ставілася да працавітага беларускага народа, вывучала жыццё і побыт, любіла беларускія краявіды, сабрала багаты і арыгінальны фальклорны матэрыял. “Каралева жывога слова”, “Каралева польскай прозы і пакутлівай праўды” – такія высокія характырыстыкі даваў ёй Ф. Багушэвіч. Пра прыхільнасць паэта да вялікай гарадзенскай пані сведчыць верш-прысвячэнне “Яснавяльможнай пані Арэшчысе”, у якім ад імя беларускага люду выказаў шчырую ўдзячнасць і пашану за тое, што заглянула ў хату беларуса і ўбачыла там чалавека, якім часта пагарджалі, працягнула яму руку і выліла на паперы смутак ягонай душы.

Бібліяграфія:

1. Kielak Anna Maria O kresovym zielnike Elizy Orzeszkowej = Келяк Ганна Марыя Пра крэсавы гербарый Элізы Ажэшкі / Ганна Марыя Келяк. – Варшава-Ліда, 2005. – 79 с.
Пра жыццё і батанічныя захапленні Элаізы Ажэшкі.
2. Патракова, Л. Эліза Ажэшка: “З любасцю да зямлі і людзей” / Л. Патракова // Беларускі час. – 2014. - № 29. – С. 21.
3. Асиновский, С. Уроженцы Беларуси, вошедшие в польскую историю / С. Асиновский // Аргументы и факты. - 2013. - № 5. - C.145-156.
4. Петрушкевіч, А. Чэсць аддаць аўторцы…” / А. Петрушкевіч // Роднае слова. – 2011. - № 6. – С. 13 – 17.
5. Лявонава, Е. “Каралева жывога слова і пакутлівай праўды” / Е.Лявонава // Літаратура і мастацства. – 2010. - № 32. – С. 12.
6. Кашанкова, Л. Славутыя дяячкі Гродзеншчыны / Л. Кашанкова // Алеся. – 2010. - № 10. – С. 36 – 37.
7. Бутэвіч, А. Нечаканая Ажэшка / А. Бутэвіч // Звязда. – 2008. – 7 чэрвеня. – С. 4.
8. Масляніцына, І. Жанчыны ў гісторыіі Беларусі / І. Масляніцына // Беларускі гістарычны часопіс. – 2005. - № 1. – С. 45 – 49.
9. Буднік, І. Міневіцкія скарбы Элізы Ажэшкі / І. Буднік // Гродзенская праўда. – 2005. – 24 мая. – С. 3.
10. Казбярук, У. Беларускія перастварэнні Элізы Ажэшкі / У. Казбярук // Роднае слова. – 2003. - № 8. – С. 15-16.
11. Бічэль, Д. Над Нёманам / Д. Бічэль // Наша вера. – 2001. - № 2. – С. 33 – 36.

[Admin]

Лёс пакалення ў творчасці пісьменніка

15 мая – 80 гадоў з дня нараджэння Барыса Сачанкі (1936 – 1995), пісьменніка.
Каштоўным набыткам беларускай літаратуры другой паловы ХХ стагоддзя стала творчасць празаіка Б.Сачанкі.
Свой творчы шлях пачаў з апавядання “Плынь”, надрукаванага ў 1956г. у часопісе “Маладосць”. Ужо першыя апісанні, замалёўкі, кароценькія навелы паказалі, што галоўная каштоўнасць для пісьменніка – чалавек з яго духоўным светам, ладам жыцця.
Адкрыццём Палесся , яго зямлі, людзей, іх думак, настрояў, побыту сталі першыя кнігі пісьменніка “Дарога ішла праз лес”(1960), “Барвы ранняй восені” (1962). Паралельна з тэмай Палесся, пачынаючы з першай кнігі і да твораў апошніх гадоў, праз творчасць Б. Сачанкі праходзіць тэма Вялікай Айчыннай вайны.Адным з лепшых дасягненняў празаіка з’яўляецца аповесць “Апошнія і першыя”, у якой ён узнавіў трагедыю адной са шматлікіх беларускіх Хатыней, спаленых фашыстамі ў вайну. Твор прысвечаны роднай вёсцы пісьменніка.
Ён пісаў пра невядомыя ці малавядомыя старонкі з жыцця Я.Купалы і Я.Коласа, пра Ф.Скарыну і М.Доўнар-Запольскага, пра К.Сваяка, Я.Радзівіла, пра драматычны лёс беларускай інтэлігенцыі. Кніга крытыкі і публіцыстыкі Б.Сачанкі “Сняцца сны аб Беларусі…”(1990) была адзначана ў 1991 г. Літаратурнай прэміяй імя І.П.Мележа.

Бібліяграфія
1. Сачанка Барыс Іванавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал. Г.П.Пашкоў [і інш.]. . – Мінск, 2002. – Т. 4. – С. 218 – 219.
2. Андраюк, С.А. І лёс пакалення : Барыс Сачанка / Серафім Андраюк // Пісьменнікі. Кнігі : літ.-крыт. арт. / Серафім Андраюк. – Мінск, 1997. – С. 200 – 218.
3. Савiк, Л.С. Пад мiрным небам бацькаўшчыны : нарыс творчасцi Б.Сачанкi / Лiдзiя Сямёнаўна Савiк. - Мінск, 1986. - 120 с.
4. Андраюк, С. Вайною народжаны / С. Андраюк // Роднае слова. - 2011. - № 5. - C. 3 – 7.
5. Андраюк, С. Барыс Сачанка. З высокай верай / С. Андраюк // Полымя. - 2006. - № 5. - C.178 – 190.

[Admin]

Праўдзівае слова і сёння кранае да слёз

23 красавіка –130 гадоў з дня нараджэння Змітрака Бядулі (1886 – 1941), пісьменніка.
Змітрок Бядуля – адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры. Яго імя займае адметнае месца ў галерэі імёнаў тых, хто сваёй дзейнасцю ўславіў беларускі народ, узбагаціў яго культуру, мастацтва. Змітрок Бядуля – фігура яркая, каларытная, неардынарная; у нацыянальным прыгожым пісьменстве ён паэт-рамантык, аўтар лірычных вершаў і мініацюр, раманіст, публіцыст з выразна акрэсленай цікавасцю да актуальных праблем, таленавіты і арыгінаьны тэатральны крытык, даследчык пытанняў этнаграфіі і фальклору, дзіцячы пісьменнік. З.Бядуля ўнёс вялікі ўклад у развіццё беларускага краязнаўства і распрацоўку праблемы ўзаемаўплаву беларускай і яўрэйскай культуры, адным з першых у беларускай літаратуры звярнуўся да паказу лёсу сялянства ва ўмовах вялікіх сацыяльных пераўтварэнняў.

Бібліяграфія:
1. Марціновіч, А.А. “У душы... міласць да краю свайго” : Змітрок Бядуля / Алесь Марціновіч // Хто мы, адкуль мы... : гіст. эсэ, нарысы : у 3 кн. / Алесь Марціновіч . – Мінск, 2008. – Кн. 3. – С. 413 – 420
2. Сінькова, Л.Д. Змітрок Бядуля : (Плаўнік Самуіл Яфімавіч) / [Л.Д. Сінькова] // Беларуская літаратура ХХ стагоддзя : (біяграфіі, бібліяграфія, літ. крытыка) : давед. для ст. шк. узросту / [Д.Я. Бугаёў і інш.; навук. рэд. Л.Д. Сінькова]. – Мінск, 2008. – С. 47 – 55
3. Бядуля Змітрок (сапр. Плаўнік Самуіл Яфімавіч) // Беларускі фальклор : энцыклапедыя : у 2 т. – Мінск, 2005. – Т. 1. – С. 203 – 204
4. 23 красавіка - 125 гадоў з дня нараджэння З. Бядулі (1886-1941), пісьменніка // Новыя кнiгi (дадатак). - 2011. - №1. - C. 11 – 12
5. Белая, А. Вывучэнне творчасці Змітрака Бядулі ў Х класе / А. Белая // Беларуская мова i лiтаратура. - 2009. - № 5. - C. 3 - 8
6. Іофэ, Э. Унёсак Змітрака Бядулі ў беларускую культуру / Эмануіл Іофэ // Роднае слова. – 2007. - № 6.- С. 71 – 73

[Admin]

Таямніца неўміручасці Кандрата Крапівы

5 сакавіка –120 гадоў з дня нараджэння Кандрата Крапівы (1896 – 1991), драматурга, байкапісца, празаіка, мовазнаўца, грамадскага дзеяча, акадэміка НАН Беларусі, народнага пісьменніка Беларусі, Заслужанага дзеяча навукі Беларусі.
Жыццёвы і творчы лёс мастака ўзаемапераплятаюцца, і дзесьці, на нейкім вітку, адбываецца так, што мастацкія тэксты пачынаюць ўздзейнічаць на лёс іх стваральніка. У гісторыі літаратуры такіх фактаў безліч. Не выключна, што разгадка таямніцы Кандрата Крапівы прыхавана ў створаных ім вершах, байках, п’есах.
Сатырак, байкапісец, камедыёграф тварыў адметную мадэль мастацкага часу. Яе прысутнасць адчуваецца ўжо ў сатырычных вершах і байках, напісаных у 1920-я гг. Іх стваральнік надзелены асаблівай чуйнасцю да часу, якая дапамагла яму вылучыць у асяроддзі ўстойлівыя, неўміручыя аб’екты сатыры. Востры зрок, тая спецыфічная ўедлівасць, пякучасць, якую называюць яшчэ “крапіўніцкай”, хвосткая рыфма і сакаўны смех спрыялі таму, што байкі “Дыпламаваны баран”, “Ганарысты парсюк”, “Саманадзейны конь” ды іншыя да сённяшняга часу завучваюцца на памяць і расцягваюцца на цытаты. Сучасны музычны гурт называе сябе “Жаба ў каляіне” і са смакам, у рокавай манеры выконвае знакамітыя радкі:

І – скок Жабоцька смела
Ды ў каляіну села.
Тут колам – хрась!..
І кроў і гразь...
.........................................

Пад кола, жаба, не падлазь.
Сатырыкаў баяліся ва ўсе часы. Сентыментальная царыца Кацярына ІІ нямала слёз праліла з нагоды шпілек, якія адпускаў на яе адрас выдавец “Трутня” Мікалай Новікаў. Хоць прасцей ёй, здавалася, было не зважаць на аўтара або закінуць яго ў крэпасць.
Не дужа ліберальныя рэжымы проста знішчалі сатырыкаў – маральна або фізічна. Сталін ва ўласцівай яму крывадушнай манеры абвясціў, што Саветам “патрэбны Салтковы да Гогалі”. І якраз у сталнскую эпоху былі знішчаны беларускія сатырыкі Андрэй Мрый, Леапольд Родзевіч, Анатоль Дзяркач. Крапіва ацалеў не таму, што быў больш асцярожны. Наадварот, ён, што называецца гуляў з агнём. Байкі “Дэкрэт”, “Мандат”, “Язычок”, “Казёл”, “Чорт” былі надзвычай смелыя і рызыкоўныя для свайго часу і захавалі вастрыню да сёння.
Выратавала Крапіву ад масавых рэпрэсій яго шчасная доля і, можа, у нейкай ступені адчуванне часу, якое праяўлялася ў эксрэмальныя моманты. Яно і дало Крапіве магчымасць стварыць адну з самых вострасацыяльных камедый у надзвычай неспрыяльныя для сатыры 1930-я гг. Гэта камедыя “Хто смяецца апошнім”(1939), не меньш дальнабойная, чым байкі і сатырычныя вершы майстра.
Ці меў Кандрат Крапіва нейкую далёкую стратэгічную задуму, калі пісаў гэты твор? Ці прадбачыў святло напрыканцы тунэля – той апошні смех, калі постсавецкае грамадства будзе развітвацца са змрочнай палітычнай спадчынай 1930-х гг.? Хутчэй за ўсё, тут адыграла ролю інтуіцыя мастака, які падсвядома адчуваў логіку гісторыі і не мог не здагадвацца, што адзін з пастулатаў гэтай логікі – усё праходзіць, усё змяняецца.
Дальнабойнасць смеху і варыянтнасць трактоўкі вобразаў уласцівыя і незаслужана забытай і не ацэненай як след камедыі “Мілы чалавек” (1945). Твор гэты парадаксальным чынам выпадае з літаратурнага кантэксту часу, калі прынята было ўслаўляць Перамогу і адлюстроўваць “канфлікт паміж добрым і яшчэ лепшым”. Сатыра, скіраваная сваім вастрыём не супраць “фрыцаў” – кураедаў, а ў глабокі савецкі тыл, у горад Энск, выглядала “небяспенай”.
Дыпламаваныя бараны, ганарыстыя парсюкі, махальнікі івановы, гарлахвацкія, жлукты, караўкіны не звяліся да сёння. Што паробіш? Крапіве не наканавана было зрабіць тое, чаго не зрабілі яго папярэднікі Арыстафан, эзоп, Брант, Свіфт, Салтыкоў-Шчадрын. За тыя некалькі тысячагоддзяў, што існуе сатыра, свет не ачысціўся ад брыды, не знішчылася ў ім метафізічнае ліха. На што здатная ў такім разе сатыра? Яна творыць альтэрнаціўную эстэтычную рэчаіснасць, своеасаблівую зону смеху, само існаванне якой пераконвае ў хіткасці зямнога ліха, якое трэба і можна перамагаць.
Доўгажыхарства К.Крапівы звязана з яго аптымізмам, вітальнай сілай, імкненнем “перажыць” не самыя светлыя эпізоды савецкай рэчаіснасці. А яшчэ і тым, што ён дбаў пра неўміручасць сваіх твораў.

Бібліяграфія:
1. Атрахович (Крапива) Кондрат Кондратович, белорусский писатель, ученый, общественный деятель // Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического Труда : биограф. справ. / сост. И.Н. Кулан [и др.]; под общ. ред. А.Н. Новикова. - Минск, 2014. - С. 35
2. Лаўшук, С.С. Кандрат Крапіва і беларуская драматургія / С.С. Лаўшук. - Мінск: Беларуская навука, 2002. - 254 с.
3. Літаратурная спадчына Беларусі, ХІ - сярэдзіна ХХ стст. (з фондаў Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі) =Литературное наследие Беларуси, ХІ - середина ХХ вв.= The Literary of Belarus, ХІ - middle ХХ century. - Мінск: Нац. б-ка Беларусі, 2004. - 1 электрон. апт. дыск (CD-ROM)
4. Пахомчык, Н. Беларуская вясковая проза на мяжы 1920-1930-х гг. / Н. Пахомчык // Полымя. - 2014. - № 8. - C. 167 – 176
5. Рагаўцоў, В. "Хто смяецца апошнім" Кандрата Крапівы / В. Рагаўцоў // Роднае слова. - 2014. - № 7. - C. 35 – 38
6. Сiнiца, Т.К. Кандрат Крапіва – байкапісец / Т.К. Сініца // Беларуская мова i лiтаратура. - 2014. - № 4. - C. 32 - 35

7. Ялатамцава, I. Крапіва каля дома... / І. Ялатамцава // Роднае слова. - 2013. - № 8. - C. 86 - 91
8. Клiмчук, I. Нястомны працаўнік / І. Клімчук // Бiблiятэка прапануе. - 2012. - № 3. - C. 12 - 16
9. Крамiнкiна, Т. Вобраз Тулягі ў камедыі Кандрата Крапівы "Хто смяецца апошнім" / Т. Крамкіна // Беларуская мова i лiтаратура. - 2012. - № 11. - C. 22 - 25
10. Антановiч, К. Па два бакі "Брамы неўміручасці" / К. Антановіч // Культура. - 2011. - № 10. - C. 16
11. Васючэнка, П. Таямніца неўміручасці Кандрата Крапівы / П. Васючэнка // Роднае слова. - 2011. - № 3. - C. 5 - 9
12. Рублевская, Л. Музы баснописца / Л. Рублевская // Советская Белоруссия. - 2011. - 5 марта. - C. 10
13. Мiнкевiч, Л. Ніякая не пякучка! / Л. Мінкевіч // Народная газета. - 2011. - 5 сакавіка. - C. 14
14. Альфяровiч, А. Чытацкая канферэнцыя па п'есе Кандрата Крапівы "Хто смяецца апошнім" / А. Альфяровіч // Беларуская мова i лiтаратура. - 2010. - № 10. - C. 43 – 46
15. Шмаянкова, Г. Жыццё і творчасць Кандрата Крапівы / Г. Шмаянкова // Беларуская мова i лiтаратура. - 2010. - № 10. - C. 47 - 50
16. Лычук, Л. Кандрат Крапіва. "Хто смяецца апошнім" / Л. Лычук // Беларуская мова i лiтаратура. - 2009. - № 9. - C. 39 – 41
17. Мiшчанчук, М. Вывучэнне творчасці Кандрата Крапівы / М. Мішчанчук // Роднае слова. - 2007. - № 3. - C. 33 - 36
18. Атраховiч, А. Пра дзеда Кандрата / А. Атраховіч // Культура. - 2006. - № 9. - C. 15
19. Паталкоў, Ю. Адвечнасць, якая перамагае / Ю. Паталкоў // Роднае слова. - 2006. - № 11. - C. 12 - 16

[Admin]

Вялікі дар нашчадкам

8 лютага – 95 гадоў з дня нараджэння Івана Паўлавіча Мележа (1921 – 1976), народнага пісьменніка Беларусі.
Шырокае прызнанне як арыгінальны мастак празаічнага слова ў беларускай літаратуры другой паловы ХХ стагоддзя атрымаў стваральнік “Палескай хронікі” Іван Паўлавіч Мележ.
Ён нарадзіўся ў в. Глінішча Хойніцкага раёна Гомельскай вобласці ў сялянскай сям’і. Сярэднюю школу закончыў на выдатна. У 1939 годзе паступіў у Маскоўскі інстытут гісторыі, філасофіі і літаратуры і адразу быў прызваны ў армію. З першага дня Вялікай Айчыннай вайны І.Мележ на фронце. У 1942 годзе ён быў цяжка паранены, пасля чаго атрымаў пасведчанне аб інваліднасці. Выкладаў ваенную падрыхтоўку ў Малдаўскім педагагічным інстытуце, а з 1943 г. – у Беларускім дзяржаўным універсітэце (знаходзіўся на станцыі Сходня пад Масквой), дзе вучыўся спачатку завочна на філалагічным факультэце, а затым перайшоў на стацыянар (скончыў у 1945 г. ужо ў Мінску). Пасля вучыўся ў аспірантуры, выкладаў беларускую літаратуру ва ўніверсітэце, працаваў у рэдакцыі часопіса “Полымя”, у апараце ЦК КП(б)Б.
Больш за трыццаць гадоў працаваў І.Мележ у літаратуры. Творчую спадчыну пісьменніка складаюць навелы, апавяданні, крытычныя працы, дзённікі, п’есы, раманы. Пачынаў І.Мележ з вершаў. Гэта былі сюжэтныя вершаваныя апавяданні з прыметна выражанай эпічнай формай развіцця. Хутка ён прыйшоў да свайго сапраўднага прызвання – прозы. Першае апавяданне на беларускай мове “Сустрэча ў шпіталі” было надрукавана ў 1944 годзе ў газеце “Звязда”. Раннія апавяданні і аповесці І.Мележа, якія адлюстравалі атмасферу пасляваенных гадоў, увайшлі ў зборнікі “У завіруху” (1946) і “Гарачы жнівень” (1948). З 1947 па 1952 г. пісьменнік працаваў над сваім першым вялікім эпічным творам – раманам “Мінскі напрамак”. У 1960-70-я гг. гэты твор быў перапрацаваны і стаў больш шматпланавым і маштабным па ахопе падзей, багатым на сапраўдныя народныя характары, праз якія пераканаўча паказаны героіка і трагедыя вайны.
Доўга выношваў І.Мележ задуму свайго значнага твора – “Палескай хронікі”. Працаваць над ім пачаў з сярэдзіны 1950-х гадоў. У 1961 г. быў апублікаваны першы раман “Людзі на балоце”, дзе ўзнаўляецца жыццё палескай вёскі другой паловы 1920-х гг. з яе беднасцю, неўладкаванасцю быту, няроўнасцю сярод сялян, чуткамі аб землеўпарадкаванні і калектывізацыі, якія абудзілі ў людзей шмат роздумаў і хваляванняў. У 1962 годзе гэты твор быў адзначаны Літаратурнай прэміяй імя Я.Коласа. Другі раман “Подых навальніцы” ўбачыў свет у 1965 г. За гэтыя кнігі І.Мележу была прысуджана Ленінская прэмія (1972). Раман “Завеі і снежань” (1976) аказаўся апошнім фактычна закончаным творам палесскай эпапеі. У трылогіі аўтар раскрыў сілу і хараство жыцця працоўнага беларуса, паказаў прыроду палескага краю, выявіў драматызм сацыяльна-грамадскіх працэсаў жыцця людзей у даваенныя гады, стварыў унутрана складаныя вобразы.
На Беларускім тэлебачанні пастаўлены тэлеспектаклі паводле твораў пісьменніка, на студыі “Беларусьфільм” зняты мастацкія стужкі “Людзі на балоце”(1982, Дзяржаўная прэмія СССР, 1984 ) і “Подых навальніцы” (1983). Жыццю і творчасці пісьменніка прысвечаны дакументальны фільм “Іван Мележ” (1978). У яго роднай в. Глінішча дзейнічае літаратурны музей пісьменіка. У 1980 годзе ўстаноўлена Літаратурная прэмія Саюза пісьменнікаў Беларусі імя І .Мележа.

Бібліяграфія :
1. Мяснікоў А.Ф. Іван Мележ (1921 – 1976): праўда аб “Людзях на балоце” / Анатоль Мяснікоў // Сто асоб беларускай гісторыі : гіст. партр. / Анатоль Мяснікоў. – 2-е выд. дапрац.. – Мінск, 2009. – С. 290 – 293
2. Мележ Іван Паўлавіч (8.2.1921г. – 9.8.1976г) // 250 асоб Беларусі ў дыялогах культур = 250 people from Belarus in the dialogue of cultures / [рэд.: Т.Л.Пісарэнка, Л.У.Языковіч; пер. на англ. мову Л.М.Серады]. – Мінск, 2008. – С. 241 – 242
3. Мележ Іван Паўлавіч // Беларуская энцыклапедыя у 18 т. / рэдкал. Г.П.Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 2000. – Т. 10 . – С. 271 – 272
4. Гнiламёдаў, У.В.. Iван Мележ: нарыс жыцця i творчасцi / У.В. Гнiламёдаў. - Мінск: Народная асвета, 1984. – 128 с. -(Народныя пiсьменнiкi БССР)
5. Гулецкая, Г.М. Жыццёвы и творчы шлях Івана Мележа / Гулецкая Г.М. // Беларуская мова і літаратура. - 2015. - № 1. - С. 32 - 36
6. Літаратурная спадчына Беларусі, ХІ - сярэдзіна ХХ стст. (з фондаў Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі) =Литературное наследие Беларуси, ХІ - середина ХХ вв.= The Literary of Belarus, ХІ - middle ХХ century. - Мінск: Нац. б-ка Беларусі, 2004. - 1 электрон. апт. дыск (CD-ROM)
7. Аўласенка, I. Запаветы Івана Мележа / І. Аўласенка // Полымя. - 2014. - № 2. - C. 134 – 145
8. Паўлавец, Д. Вывучэнне "Палескай хронікі" І.Мележа: краязнаўчы аспект / Д. Паўлавец // Беларуская мова i лiтаратура. - 2012. - № 11. - C. 49 – 52
9. Варанько, К. Матэрыялы да вывучэння біяграфій беларускіх пісьменнікаў у Х классе / К. Варанько // Беларуская мова i лiтаратура. - 2012. - № 10. - C. 37 – 46
10. Сiнькевiч, Л. "Агні кахання. Ці вечныя яны?": любоўны трыкутнік у рамане І Мележа "Людзі на балоце" / Л. Сінькевіч // Беларуская мова i лiтаратура. - 2012. - № 4. - C. 16 – 24
11. "А на зямлі яго не згасне свет": сцэнарый // Бiблiятэка прапануе. - 2011. - № 1. - C. 17 - 20
12. Жураўлёў, В. Дзе вера, дзе душа... / В. Жураўлёў // Настаўнiцкая газета. - 2011. - 5 лютага. - C. 10
13. Манкевич, Е. Он писал о вечном / Е. Манкевич, // Неман. - 2011. - № 2. - C. 218 – 221
14. Мятлiцкi, М. Мой Мележ / М. Мятліцкі // Полымя. - 2011. - № 2. - C. 145 – 154
15. Навумчык, М. Вывучэнне рамана І.Мележа "Людзі на балоце" / М.Навумчык // Беларуская мова i лiтаратура. - 2011. - № 4. - C. 11 – 13
16. 8 лютага - 90 гадоў з дня нараджэння І.П.Мележа (1921-1976), народнага пісьменніка Беларусі // Новыя кнiгi (дадатак). - 2010. - № 10. - C. 29 – 31
17. Іван Паўлавіч Мележ (1921-1976) // Полымя. - 2007. - № 6. - C. 171 – 187
18. Гараднiцкi, Я. Вобразы дарогі і падарожных у раманах "Палескай хронікі" Івана Мележа / Я. Гарадніцкі // Роднае слова. - 2003. - № 4. - С. 18 – 21

[Admin]

Творчасць Уладзіміра Мулявіна – спадчына ўсяго народа

12 студзеня – 75 гадоў з дня нараджэння Уладзіміра Мулявіна (1941, Расія - 2003, Мінск), артыста эстрады, кампазітара, стваральніка і мастацкага кіраўніка Беларускага дзяржаўнага ансамбля “Песняры”, Народнага артыста Беларусі і СССР, Заслужанага дзеяча культуры Польшчы.
Колькі сапраўдных святаў, сюрпрызаў і падарункаў падарыў беларусам гэты чалавек! У твар яго ведалі сотні, ды не – тысячы і дзесяткі тысяч нашых землякоў. На канцэртах, у тэлевізійных перадачах пабывалі і пабачылі мільёны... А вось па голасу яго пазнавалі ўсе без выключэння слухачы і гледачы! Кожны сумленны беларус даражыць і ганарыцца тым, што нашым сучаснікам і суайчыннікам быў ён – Уладзімір Мулявін.
Народжаны ў расійскім Екацярынбургу за паўгода да пачатку Вялікай Айчыннай вайны, Уладзімір Мулявін, паводле яго наступных споведзяў, з маленства трызніў музыкай і толькі музыкай. Бацькі не пярэчылі: у 1956-м ён пайшоў паглыбляць сваю адукацыю ў Свярдлоўскае музычнае вучылішча. А ў 1962-м 21-гадовы малады чалавек з’явіўся ў нашай рэспубліцы і стаў артыстам Беларускай філармоніі.
Сем гадоў Уладзімір Мулявін ад званка да званка, верай і праўдай служыў калектыву, што прыняў і даў яму магчымасць зарабляць на хлеб. Сем гадоў пайшло на заваяванне аўтарытэту, сцвярджэнне і зацвярджэнне сябе. Кучкаваліся вакол яго хлопцы – такія ж: здольныя, настойлівыя, амбіцыёзныя... Выбіцца ж “у людзі”, заявіць аб сабе, хоць бы падаць свой “галасок” было тады надзвычай складана...
І вось – “стрэл”: спачатку на рэспубліканскай, а потым, літэральна адразу ж, і на ўсесаюзнай арэне з’яўляецца нікому не вядомы Дзяржаўны беларускі эстрадны ансамбль “Песняры”. Апранутыя ў нашы нацыянальныя касцюмы, з асобнымі спаконвечнымі беларускімі музычнымі інструментамі, хлопцы выклікалі да сябе далёка не аднолькавае станаўленне. Па-першае, сама назва ансамбля – “Песняры” – многім падалася занадта гучнай: маўляў, сапраўднымі песнярамі не становяцца, а нараджаюцца... Па-другое, адны прыхільнікі эстраднага мастацства бачылі ў “Песнярах” т. зв. крык новай моды: канец 60-х гадоў мінулага стагоддзя якраз і характарызаваўся наступствам новых павеваў на сцене; другія былі больш катэгарычнымі: маўляў, куды ім, “калгаснікам”... Былі і іншыя меркаванні.
Уладзімір Мулявін як мастацкі кіраўнік літаральна з першых месяцаў стаў з ансамблем на цвёрды, калі не сказаць – на жорсткі, шлях: на крытыку увагі не звяртаць, свае падыходы, пазіцыі, творчыя прынцыпы не тлумачыць...
А са сцэн краін свету: Савецкага Саюза і Злучаных Штатаў Амерыкі, Германіі і Югаславіі, Польшчы і Балгарыі, Кубы і Чэхаславакіі, многіх іншых дзяржаў, гучалі, ды не – несліся ў паднябессе непараўнальна-непаўторныя, шчымліва-непадробныя і глыбока-задуменныя беларускія нацыянальна-народныя песні: “Купалінка” і “Касіў Ясь канюшыну...”, “Перапёлачка” і “А ў полі вярба...”, “Рэчанька” і “Каліна”.
Дзесяткі беларускіх народных песень апрацаваў Уладзімір Мулявін. А “Песняры”, натуральна, гэтак жа непараўнальна, свежа і натхнёна, выканалі іх, узрушыўшы не адно сэрца слухача.
Сёння агульнапрызнана: у беларускае нацыянальнае мастацства Уладзімір Мулявін увайшоў са сваёй творчай і мастакоўскай скіраванасцю, сваім, мулявінскім стылем. Ён быў не толькі таленавіты арганізатар, кіраўнік, аранжыроўшчык і выканаўца, але і не менш выдатны кампазітар. Творы Уладзіміра Мулявіна : опера-прытча “Песня пра долю”, вакальны цыкл “Я не паэта...”, песенна-інструментальная кампазіцыя “Песня – бясцэнны дар” на словы Янкі Купалы, “Вянок Багдановічу” на словы “самаго” Максіма, песні “Александрына”, “Чырвоная ружа”, “Ой калядачкі...”, “Завушніцы”, “Балада пра чатырох заложнікаў”, нават музычны спектакль “На ўвесь голас” на словы Уладзіміра Маякоўскага, песенна-інструментальная кампазіцыя на словы Яўгена Еўтушэнкі “Ванька-Устанька” – цяжка згадаць і немагчыма пералічыць усё тое, што зрабіў ён для нас...
У 1994 годзе У.Мулявін узнагароджаны медалём Францыска Скарыны, а ў 2001 годзе – ордэнам Францыска Скарыны. У Маскве ў 2001 годзе на Алеі Зорак адбылася закладка зоркі У. Мулявина. Яго імем названы бульвар у Мінску, створаны Нацыянальны цэнтр музычнага мастацства імя У.Мулявіна.
Бібліяграфія :
1. Нота судьбы // Помочь полюбить родное / ред.-сост. Л.В.Нестерович.-Мн.: Красико-Принт, 2011. - C. 75 - 87. ( Библиотека предлагает )
2. Мяснікоў, А. Уладзімір Мулявін (1941-2003): А імя і справа засталіся / А. Мяснікоў // Мяснiкоў, А. Сто асоб беларускай гiсторыi: гiстарычныя партрэты - Мінск, 2008. - C. 317 - 320
3. Яковенко, С. Малахит земли белорусской / С. Яковенко // Семь дней. - 2011. - №1. - 6 января. - C. 15
4. Берасцень, С. Таямніца генія / С. Берасцень // Лiтаратура i мастацтва. - 2011. - 14 студзеня. - C. 1
5. 12 студзеня - 70 гадоў з дня нараджэння У.Г.Мулявіна (1941-2003), артыста эстрады, кампазітара, народнага артыста Беларусі і СССР // Новыя кнiгi (дадатак). - 2010. - № 10. - C. 23 – 25
6. Бибикова, А. Вселенная по имени Мулявина / А. Бибикова // Гродзенская праўда. - 2010. - 17 сакавіка. - C. 30
7. Куклов, В. Земной поклон - божественному таланту / В. Куклов // Народная газета. - 2010. - 10 ліпеня
8. Луста, Т. Рускі самародак, які стаў набыткам Беларусі / Т. Луста // Роднае слова. - 2007. - № 7. - C. 46 - 51
9. Трафiлаў, С. Купалаў дар пад гітару Мулявіна / С. Трафілаў // Краязнаўчая газета. - 2007. - № 28. - C. 4 - 5
10. Дарашэвiч, I. Талент як наканаванне / І. Дарашэвіч // Беларусь. - 2006. - №2. - C. 34 - 35
11. Луста, Т. Сугуччы беларускай ліры: купалаўскія матывы ў творчасці У. Мулявіна і ансамбля "Песняры" / Т. Луста // Роднае слова. - 2006. - № 7. - C. 82 – 84
12. Мулявiн, У. Белая Русь: "Белыя гоні бульбы...". Чырвоная ружа / У. Мулявін // Роднае слова. - 2004. - № 1. - С. 9
13. Капланаў, I. І змоўкла гітара...: "Пяснярская доля, пяснярская слава..." / І. Капланаў // Роднае слова. - 2004. - № 1. - С. 92; // Звязда. - 2004. - 24 студз. - С. 4
14. Мулявiн, У. Чырвоная ружа / У. Мулявін // Звязда. - 2004. - 17 студз. – С.3
15. Кривец, Н Сегодня "Песнярам" 35 лет / Н. Кривец // Комсомольская правда. - 2004. - 1 сентября. - С. 9
16. Шелехов, М. “Белый аист летит!» / М. Шелехов // Беларуская думка. – 2003. - № 4. – С. 45 – 53

[Admin]

Абавязак маёй зямлі – мой абавязак

8 снежня – 80 гадоў з дня нараджэння Эдуарда Скобелева (1935, Мінск), пісьменніка, грамадскага дзеяча, заслужанага дзеяча культуры Беларусі.

Ва ўсіх жанрах літаратуры – ад раманаў і паэтычных драм, ад чатырохрадкоўяў і публіцыстыкі да дзіцячых казак – працуе вядомы пісьменнік, заслужаны дзеяч культуры Беларусі Эдуард Скобелеў. Піша ён многа, па-сапраўднаму сур’ёзна і глыбока.
У літаратуру прыйшоў у 1964 годзе. Ужо першыя крокі на творчай ніве сталі сур’ёзнай заяўкай пісьменніка на крытычнае асэнсаванне рэчаіснасці. Адна за другой пачалі з’яўляцца кнігі Э.Скобелева : паэтычныя зборнікі “Капли дождя” (1973), “Вечерние тени” (1977), раман “Шаги за твоей спиной”(1971), зборнік аповесцей “Чудо любви” (1975). Але па-сапраўднаму сенсацыйным стаў раман пісьменніка “Мирослав – князь дреговичский” (1979), у якім апавядаецца аб пачатковым этапе гісторыі ўсходняга славянства амаль да хрышчэння Русі. Кніга напісана стылізаванай мовай, дзівосным стараславянскім пісьмом, якім аўтар валодае дасканала. Не меньшую цікавасць выклікаў у свой час раман пісьменніка “Катастрофа” (1984), у якім выкладаецца адна з версій Трэцяй сусветнай вайны. Твор народжаны пачуццём пакутлівай трывогі аўтара за чалавецства і яго будучыню. Пасля былі раманы “Свидетель” (1987) – пра драматычнае праўленне Пятра ІІІ, “Беглец” (1989) – прысвечаны чарнобыльскай бядзе, “Гефсиманский сад” (1993) – новае бачанне гісторыі Хрыста.
Высокай культурнай думкі, пачуцця слова характэрызуецца паэзія Э.Скобелева. Значнага поспеху дасягнуў ён у такім літаратурным жанры, як драматычная паэма, аб чым сведчыць кніга “Из тьмы веков светлеющие лики” (1983). Вершаваныя драмы, прысвечаныя выдатным людзям Беларусі, увайшлі ў зборнікі “Фигуры”(1986) і “Хранители света” (1991)
На старонках перыядычнага друку Э.Скобелеў часта выступае з артыкуламі і эсэ, у якіх адстойвае вышэйшыя ідэалы, інтэрэсы чалавека працы, інтэлегента, аператыўна адгукаецца на самыя актуальныя праблемы часу.
Яшчэ ў 80-я гады Эдуард Марцінавіч актыўна заявіў пра сябе як дзіцячы пісьменнік. У 1982 годзе ён стаў лаўрэатам Рэспубліканскага конкурсу на лепшы твор для дзяцей і юнацства за аповесць “Загадка епископа”. Пасля з’явіліся прыгодніцка-займальныя аповесці-казкі для дзяцей малодшага школьнага ўзросту “В стране зеленохвостых” і “В стране голубых туманов”, якія склалі зборнік пад назвай “Приключения Арбузика и Бебешки”. У 1997 годзе пісьменнік выдаў “Новые необыкновенные приключения Арбузика и Бебешки”. У параўнанні з выданнем 1983 г. гэты зборнік дапоўніла новая аповесць “Сокрушение “несокрушимых”. За гэту кнігу, а таксама за напісанную ў жанры сказанняў кнігу “Удивительные приключения пана Дыли и его друзей, Чосека и Гонзасека” (1996), адрасаваную чытачам старэйшага школьнага ўзросту, пісьменнік быў ўзнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй Рэспублікі Беларусь (1988). Займаецца Э.Скобелеў і перакладамі на рускую мову вершаў беларускіх паэтаў.

Бібліяграфія :
1. Скобелеў Эдуард Марцінавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 2002. – Т. 14. – С. 465
2. Скобелеў Эдуард // Беларускія пісьменнікі : біябібліяграфічны слоўнік : у 6 т. – Мінск, 1995. – Т. 5. – С. 361 – 363
3. Эдуард Скобелеў // Беларускія пісьмнннікі (1917 -1990) : даведнік. – Мінск, 1994. – С.500 – 501
4. Заречный, В. Века своего пророк / Віктор Заречный // Нёман. – 2005. - № 2. – С.194 – 201
5. Кабаковіч, А. Зоркі свецяць усім / Ала Кабяковіч // Пасеяннае ўзыдзе / Ала Кабяковіч. – Мінск, 1991. – С. 210 – 216
6. Щербин, В.К. Арбузик и Бебешка в стране зеленохвостых / В.К. Щербин // Беларуская думка. – 1998. - № 9. – С. 172 – 177
7. 8 снежня -- 70 год з дня нараджэння (1935) Э. М. Скобелева, пісьменніка, грамадскага дзеяча // Новыя кнiгi (дадатак). - 2005. -№10. - C.17-20
8. Заречный, В Века своего пророк// Неман. - 2005. - №2. - С.194-201
9. Коршуков, Е "Всему свой час"// Неман. - 2005. - №9. - C.190-193
10. Копылович, И. Служение Правде / И Копылович // Неман. - 2005. - № 12. - C.130-136
11. Капылович, И. Пусто без правды и добра / И Копылович // Неман. - 2007. - №3. - C. 187 - 191