У пасляваеннай беларускай прозе творы Алеся Савіцкага займаюць сваё асобнае месца. Са старонак яго кніг перад чытачом паўстаюць людзі моцныя духам, загартаваныя, бескампрамісныя і адданыя сваёй справе.
Нарадзіўся пісьменнік у Полацку ў сям’і рабочага. Семнаццацігадовым юнаком ён быў у партызанскім атрадзе ”Смерць фашызму”, а затым – камандзірам спецыяльнай падрыўной групы у атрадзе ”Бальшавік” брыгады імя Варашылава. Тройчы быў паранены. Яго франтавыя дорогі пралеглі праз Варшаву, Гдыню, Кюстрын і, нарэшце, Берлін.
Пасля дэмабілізацыі ў канцы 1945 года А.Савіцкі каля васьмі гадоў працаваў журналістам у Полацку. Потым вучыўся у Літаратурным інстытуце імя А.М.Горкага, скончыў пры ім аспірантуру. У 1961-1962гг. загадваў рэдакцыяй выдавецства ”Ураджай”. Працяглы час працаваў вучоным сакратаром Літаратурнага музея Якуба Коласа, а ў 1969-1973гг. узначальваў сектар літаратуры ЦК Кампартыі Беларусі.
Аўтар мастацкіх і дакументальных кніг, аповесцей для дзяцей.


Бібліяграфія:

1. Савіцкі Алесь // Беларускія пісьменнікі: Бібліягр. слоўнік.- Мінск, 1995.- Т.5.- С.210-213.
2. Алесь Савіцкі // Беларускія пісьменнікі (1917- 1990): Даведнік.- Мінск, 1994.- С. 475- 476.
3. Савіцкі Алесь // Беларусь: Энцыкл. даведнік.- Мінск, 1995. С. 640.
4. Савіцкі Алесь // Энцыкл. літ. і мастацства Беларусі.- Мінск, 1987.- Т.4.- С. 600.
5. Ковалев, М. "Оболи крутые берега" // Неман. - 2006. - №9. – С.190-193.
6. Антановiч, К. "Каб гэтая зямля квітнела..." // Культура. - 2009. - №6 – С.15

7. Пашкоў, Г. Абразкі пісьменніцкага лёсу // Лiтаратура i мастацтва. -
2009. - 9 студзеня. - C.5.
8. Гальпяровiч, Н. Самы высокі паверх // Полымя. - 2009. - №5. -
C.164-167.
9. Вдавенка, Л. "Адышлі тыя годы, адгрымелі паходы...". - Гродна,2009.
- 69с.
10. Шелехов, М. Век Савицкого // Беларуская думка. - 2002. - №2. -
C.141-148.
11. Макарэвiч, С. Даў слова пісаць пра вайну // Лiтаратура i мастацтва. -
2010. - №4. - 29 студзеня. - C.1.
12. Савицкий, А. Зеленое поле // Неман. - 2010. - №5. - C.12-20.
13. Шамякiна, Т. Мужнасць і адкрытая шчырасць // Полымя. - 2012. - №1.
- C.134-154.

Народны паэт Беларусі Аркадзь Куляшоў нарадзіўся ў мястэчку Саматэвічы Касцюковіцкага раена Магілеўскай вобласці ў сям’і настаўнікаў. Вучыўся ў Мсціслаўскім педагагічным тэхнікуме, на літаратурным факультэце Беларускага вышэйшага педагагічнага інстытута ў Мінску. Працаваў у рэдакцыі газеты “Чырвоная змена”, на Беларускім радыё, літкансультантам пры Саюзе пісьменнікаў Беларусі. У гады Вялікай Айчыннай вайны працаваў у рэдакцыі армейскай газеты “Знамя Советов” і Беларускім штабе партызанскага руху. Пасля вайны быў рэдактарам газеты “Літаратура і мастацства”, галоўным рэдактарам на кінастудыі “Беларусьфільм”.
Ва ўмовах франтавога жыцця А. Куляшоў здолеў напісаць выдатныя мастацкія творы за незвычайна кароткі час. У жніўні 1942 г. ен напісаў паэму « Сцяг брыгады » -- кнігу пра байца, які зведаў горыч разгрому брыгады, страту баявых сяброў, але выйшаў з варожага акружэння разам з параненым камісарам. У паэме « Дом №24 », напісанай таксама ў гады вайны, А. Куляшоў расказаў пра абуджэнне жыцця на папялішчах вайны, пра вяртанне да жыцця чалавечых душ, спапяленых вайной. Назаўжды ў народнай памяці застануцца героі напісаных А. Куляшовым у гады вайны балад — дзеці і сястра камандзіра партызанскай брыгады Міная Шмырова, расстраляныя фашыстамі, камсамолец, абліты на марозе ледзяной вадой мужныя беларускія дзяўчаты, якіх фашысты вывезлі ў Германію, але не змаглі зламаць духоўна. Пра гэта Аркадзь Куляшоў расказаў у такіх творах, як « Балада аб чатырох заложніках », « Камсамольскі білет », «Ліст з палону », «Над брацкай магілай ». Гэтыя творы ў гады вайны не толькі гаварылі суровую праўду пра пакуты і мужнасць нашага народа — яны былі і застаюцца крыніцай духоўнай сілы чалавека.
У пасляваенны час А. Куляшоў таксама напісаў шмат твораў пра выдатных сыноў нашага народа. Найбольш значнымі ў гэты час кнігамі былі зборнікі вершаў «Камуністы », « Новая кніга », « Сасна і бяроза », а таксама паэмы « Цунамі », « Далека да акіяна », « Варшаўскі шлях ». Цыкл вершаў «Маналог », прысвечаны памяці З. Астапенкі і
Ю. Таўбіна, беспадстаўна абвінавачаных у гады культу асобы Сталіна. Пра выдатнага кіраўніка нацыянальна – вызваленчага руху ў 1863 г. Кастуся Каліноўскага А. Куляшоў расказаў у драматычнай паэме « Хамуціус » (1975). Назва твора паходзіць ад падпольнай мянушкі, якую ўзяў сабе К. Каліноўскі, падкрэсліўшы тым самым сваю блізкасць да сялян, якіх паны называлі хамамі.
Паэзія А. Куляшова – гэта ўсхваляваны маналог пра людзей, якія ва ўпартым змаганні з варожымі абставінамі застаюцца непераможнымі духоўна. Раптоўная смерць абарвала 4 лютага 1978 г. паэтычны маналог мужнага паэта – мысліцеля і грамадзяніна, але ў яго творах назаўседы засталіся жыць вобразы лепшых сыноў нашага народа – жывая памяць пра гераічнае мінулае.

Бібліяграфія:

1. 90 год з дня нараджэння А.А.Куляшова (1914-1978), народнага паэта Беларусі // Новыя кнiгi. - 2004. - №1. - с. 2-5.
2. Куляшова, В. У водсвеце сцяга // Полымя. - 2004. - №7. - с.148-156.
3. Голуб, Т. "Я - акіяну жытняга калоссе..."// Роднае слова. - 2005. - №1. - с.83-88.
4. Мiшчанчук, М. "Хачу неспакойнаю хмарай грымець..." // Роднае слова. - 2005. - №12. - C.53-56.
5. Куляшова, В. "Я маці абавязан кожнай рыскаю..." // Роднае слова. - 2006. - №1.C.86
6. Маслоўскi, В. У сэрцы і думках // Роднае слова. - 2005. - №2. - с.84-85.
7. Рагойша, В. Паэтыка страфы // Роднае слова. - 2004. - №10.- с.22-24
8. Апанасевiч, М. "Яўген Анегін" у перакладзе Аркадзя Куляшова // Роднае слова. – 2003. - №6. - с.29-30.
9. Буланда, В. "Асуджан я любоўю пажыццёва..."// Роднае слова. - 2004 - №1. - с.54-61.
10. Ненадавец, А. Звон адвечных цымбалаў // Беларуская думка. - 2007. - №3. - C.116- 119.
11. Ляшчэня, Т. Паэзія Аркадзя Куляшова ў творчасці Анатоля Багатырова // Роднае слова. - 2003. - №5. - C.79-81.
12. Патапенка, В. Незнаёмы Куляшоў // Звязда. - 2009. - 6 лютага. – С.5

13. Марцiновiч, А. І вечнасць радка, як вечнасць жыцця // Полымя. - 2004. - №2. -
C.172-181.
14. Гараднiцкi, Я. Класік беларускай паэзіі ХХ стагоддзя – Аркадзь Куляшоў // Роднае
слова. - 2009. - №2. - C.71-74
15. Кулешова, В. В отсвете Знамени // Неман. - 2010. - №5. - C.210-217.

Адметную старонку ў гісторыю нацыянальнай літаратуры XX ст. упісала адна з яркіх беларускіх паэтэс Еўдакія Якаўлеў на Лось. “ У мове века – і мая гаворка, у песні века – і мае спяванне”, - зазначыла яна ў вершы “Бабін век”. Еўдакія Лось пражыла толькі сорак восем гадоў , але ўсё багацце сваёй паэзіі, хараство душы аддала сваім сучаснікам і нашчадкам.
Нарадзілася Е.Лось у вёсцы Старына Ушацкага раёна Віцебскай вобласці ў сям’і калгаснікаў. У 1934 годзе бацькі перабраліся ў паселак Ушачы, дзе дзяўчынка пайшла ў школу, але мірнае жыццё перапыніла вайна. Е.Лось зведала ўсе жахі ваеннай блакады, адчула, што такое голад і холад, страты блізкіх: загінулі бацька і брат. Пасля вайны будучая паэтэса скончыла сямігодку, вучылася ў Глыбоцкім педвучылішчы, на аддзяленні мовы і літаратуры педінстытута ў Мінску, на Вышэйшых літаратурных курсах пры Саюзе пісьменнікаў СССР у Маскве. Працавала ў рэдакцыі газеты “Зорка”, у Вучпедвыдавецтве БССР, газеце “Звязда”, была адказным сакратаром часопіса “Работніца і сялянка” і галоўным рэдактарам часопіса “Вясёлка”.
Творчы шлях паэтэсы працягваўся амаль трыццаць гадоў. Упершыню ў друку яна выступіла з вершам “Сэрца дзяўчыны” ў 1948 годзе ў часопісе “Работніца і сялянка”. Яе першыя паэтычныя крокі благаславіў П.Броўка. Е.Лось нарадзілася вясной і свой першы паэтычны зборнік “Сакавік”, які з’явіўся ў свет у 1958 годзе, назвала месяцам свайго нараджэння. Кніга была прыхільна сустрэта чытачамі і крытыкай. Пры жыцці Е.Лось выйшла восем арыгінальных зборнікаў паэзіі.
У сваёй творчасці Е.Лось звярталася і да прозы – кнігі апавяданняў і лірычных замалёвак - “Пацёркі” і “”Травіца брат-сястрыца”; займалася перакладамі. Як дзіцячы паэт Е.Лось з радасцю несла беларускім дзецям роднае слова, клапацілася пра іх духоўнае развіццё, імкнулася абудзіць у малых чытачоў неабыякавае станаўленне да свету, вучыла адрозніваць добрае ад ліхога, прыгожае ад брыдкага.
Творы Е.Лось перакладзены на трыццаць моў свету, сярод іх - амаль усе славянскія, мовы народаў СССР, англійская, французская, венгерская... Паэтэса была ўзнагароджана ордэнам “Знак Пашаны”, медалямі, ганаровымі Граматамі Вярхоўных Саветаў БССР і Латвійскай ССР. Памяць аб ёй годна ўшаноўваецца на радзіме пісьменніцы. У 1998 годзе ў Віцебску ўстаноўлены помнік Е.Лось. Яе імем названа Ушацкая раённая бібліятэка.
Бібліяграфія:
Марціновіч, А.А. “ У кожным імгненні паэзія ёсць”: Еўдакія Лось / Алесь Марціновіч // Пад небам вечнасці : [ арт., эсэ] / Алесь Марціновіч.- Мінск, 1990.- С.36-46.
Еўдакія Лось // Беларускія пісьменнікі (1917-1990 : даведнік / [ склад. А.К. Гардзіцкі ].- Мінск, 1994.- С. 340-341.
Лось Еўдакія Якаўлеўна // Беларускія пісьменнікі: біябібліягр. слоўнік : у 6 т. / [ пад рэд. А.В.Мальдзіса].- Мінск, 1994.- Т.4.- С.70-80.
Лось Еўдакія Якаўлеўна // Беларус. энцыкл.: у 18 т. / рэдкал.: Г.П.Пашкоў [і інш.].- Мінск, 1999.- Т.9.- С.349.
Стральцова, В.М. Еўдакія Лось, 1929-1977 / В.М.Стральцова // Гісторыя беларускай літаратуры ХХ стагоддзя : у 4 т. / НАН Беларусі, Аддзяленне гуманіт. навук і мастацстваў, Ін-т літ. імя Я.Купалы; [рэдкал.: У.В.Гніламедаў і інш.; навук рэд.: У.В.Гніламедаў, С.С. Лаўшук].- Мінск, 2003.-Т.4,кн.2.- С.294-310.
Бельскі,А.І. “ Даў Бог мне сэрца, сэрцу хваляванне...”: (Еўдакія Лось) / А.І.Бельскі // Беларуская літаратура ХХ стагоддзя: гісторыя і сучаснасць / А.І. Бельскі.- Мінск, 2005.- С. 121-135.
Лось Еўдакія Якаўлеўна // Беларускі фальклор: энцыклапедыя: у 2т. / рэдкал.: Г.П.Пашкоў [і інш.].- Мінск, 2006.- Т.2.- С.51-52.
Лось Евдокия Яковлевна // Республика Беларусь: в 6т. / редкол.: Г.П.Пашков [и др.].- Минск, 2007.- Т.4.- С.547.
Нуждзіна, Т.С. Еўдакія Лось – асоба, чалавек, творца – у літаратурным лёсе паэта Уладзіміра Смірнова / Тамара Нуждзіна // Мелодии, краски, запахи “малой родины” Адама Мицкевича : сб. науч. работ / М-во образовния Респ. Беларус, УО “ Гродн. ун-т им. Я.Купалы”; [ редкол.:С.Ф.Мусиенко и др.].- Гродно, 2008.-С.276-284.
Бельскі,А. “ Я жыву за дажджом, за вясёлкаю...”: жыццё і лірыка Е.Лось / Алесь Бельскі // Роднае слова.- 1999.- №2.- С. 5- 17; №3.- С.31-38.
Карпенка,М. Дзяўчынка з яблыкам / М.Карпенка // Алеся.- 1999.- №3-4.- С.1,4-5.
Марціновіч,А. Душой народжаннае слова / Алесь Марціновіч // Полымя.- 1999.- №3.- С.200-211.
Карпенка,М. Такой яна была... / Марыя Карпенка // Алеся.- 2004.- №3.- С.11-12.
Еўдакія Лось (1929-1977) / прадм. І падрыхт. тэкстаў [ вершаў] Казіміра Камейшы // Полымя.- 2006.- №1.- С.118-124.
Нуждина,Т. Творческих душ диалог: ( Евдокия Лось – Владимир Смирнов: по страницам переписки) / Тамара Нуждина // Нёман.- 2007.- №7.-С.153-178.
Нуждзіна,Т. Гарчынка песні недапетай: Еўдакія Лось – Яўгенія Янішчыц: трагедыя сэрцабіцця / Тамара Нуждзіна // Маладосць.- 2007.- №7.- С109 -118.
Шматкова,І. Тэма Радзімы ў творчасці Еўдакіі Лось і Ніны Мацяш / Ірына Шматкова // Роднае слова.- 2007.- №5.- С.27-30.
Касатая,К. Гукапісная фактура вершаў Еўдакіі Лось / Карына Касатая // Роднае слова.- 2008.- №1.- С.30-32.
Шматкова,І. Еўдакія Лось, Галіна Каржанеўская: погляды на паэта і паэзію / Ірына Шматкова // Полымя.- 2008.- №3.- С.166-173.
Баўтрэль, І. “ І сэрцам песню праспяваць...” // Роднае слова.- 2009.- №3.- С.3.
1 сакавіка – 80 год з дня нараджэння Е.Я.Лось (1929-1977), паэтэссы // Новыя кнігі (дадатак).- 2009.-№1.- С.6.
Нуждзіна,Т.Умела быць сама сабой / Т.Нуждзіна // Літаратура і мастацства.- 2009.- 13 сакавіка.- С.1,16.
Глобус, А. Еўдакія / А.Глобус // Звязда.- 2012.- 21 жніўня.- С.8.

Улюбёны пясняр роднай зямлі паэт-лірык М.Хведаровіч (сапраўднае прозвішча Чарнушэвіч Мікалай Федаравіч) нарадзіўся на Капыльшчыне ў сям’і малазямельных сялян. Самымі першымі творамі М. Хведаровіча былі дзве невялікія п’ескі. З вершамі выступіў у друку ў 1925 годзе. Даволі часта выступаў пад псеўданімам Себасцян Старобінскі ў перыёдыцы з пародыямі, сатырычнымі вершамі. Лепшыя з іх склалі змест кнігі “Ха” (1932). Першы перыяд творчасці паэта прыйшоўся на 20-30-я гады. Лепшае са створанага ім у гэты час – інтымна-спавядальная і пейзажная лірыка, для якой характэрна мяккая мернасць рытму, яркая вобразнасць.
Жыццё паэта крута змяніў 1938 год. Хведаровіча арыштавалі, інкрыміравалі ўдзел у контррэвалюцыйнай нацыяналістычнай арганізацыі і асудзілі на восем год. Некалькі год ён правёў на Кольскім паўвостраве, удзельнічаў у будаўніцтве Манчагорска. У 1949 годзе яго арыштавалі другі раз усё па тым жа абвінавачванні і выслалі ў Краснаярскі край, дзе ён жыў на пасяленні ў горадзе Енісейску.
Другі перыяд творчасці М. Хведаровіча пачаўся пасля доўгага маўчання, з сярэдзіны 50-х гадоў. Пасля вяртання на радзіму ён шмат працаваў у самых розных літаратурных жанрах. Выдаў кнігі паэзіі “Залаты лістапад” ( 1957), “Перазвон бароў” (1961), “Зоркі на камені” ( 1968). Нягледзячы на перажытае паэт застаўся ў лепшых сваіх творах аптымістам, не страціў жывой лірычнай узрушанасці. Пісаў ён і кніжкі для дзяцей. Разам з Алесем Звонакам пераклаў славуты твор Ш. Руставелі “ Віцязь у тыгравай шкуры”. Акрамя гэтага твора на рахунку паэта яшчэ некалькі перакладаў паэм , раманаў. За пераклад зборніка Ш.Пёцефі “Ліра і меч” стаў лаўрэатам прэміі венгерскага агенства па літаратуры і мастацству “Артысіус” за прапаганду венгерскай паэзіі на бларускай мове.
Адметную і цікавую старонку ў беларускай літаратуры склалі яго кнігі нарысаў-успамінаў “ Памятныя сустрэчы” (1960), і “Незабыўнае”(1976) пра сяброў і паплечнікаў, пра старэйшых пісьменнікаў. У 1978 годзе пабачыла свет дакументальна-мастацкая аповесць Хведаровіча “Споведзь”, у якой пісьменнік расказаў пра тое, як жылі ён і яго сябры-камсамольцы, як змагаліся за лепшую будучыню, заставаліся чыстымі і сумленнымі перад часам і народам.
Мікола Хведаровіч – паэт неацэнены, а між тым яго творчасць пазначана мастацкасцю слова і дае немалы духоўны спажытак.







Бібліяграфія:
1. Хведаровіч Мікола // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў[і інш. ].- Мінск, 2003.- Т.16.- С.572.
2. Хведаровіч Мікола // Беларускія пісьменнікі: Біябібліягр. слоўнік: у 6 т./ пад. рэд. А.В.Мальдзіса.- Мінск, 1995.-Т.6.-С.184-194.
3. Хведаровіч Мікола // Беларускія пісьменнікі (1917-1990): Даведнік.-Мінск,1994.-С.563-564.
4. Бельскі, А.І. Праз плынь лядовае тугі.../ Алесь Бельскі // Бельскі А.І. Краса і смутак / Алесь Бельскі.- Мінск, 2000.-С.24-32.
5. Марціновіч, А.А. Пакутніцкая адысея / Алесь Бельскі // Марціновіч А.А. Дзе ж ты, храм праўды? / Алесь Марціновіч.- Мінск, 1996.- С.357-365.
6. Барадулін Р.І. Смяяўся, язык прыкусіўшы.../ Рыгор Барадулін // Барадулін Р.І. Аратай, які пасвіць яблокі / Рыгор Барадулін.- Мінск,1995.- С.136-140.
7. 6 красавіка – 100 год з дня нараджэння М.Хведаровіча ( 1904- 1981), паэта, перакладчыка // Новыя кнігі.- 2004.- С. 6-9.
8. Кенька, М. Мікола Хведаровіч і венгерская паэзія / М. Кенька // Роднае слова.-2004.- №3.- С.6-9.

Бывайце здаровы,
Жывіце багата,
Ужо ж мы паедзем
Дадому, дахаты.

Мала хто на Беларусі не чуў гэтай папулярнай, сапраўды народнай, песні. Упершыню яна была надрукавана ў 1937 годзе на старонках газет “Літаратура і мастацства” і “Правда”, як фальклорная. Кампазітар І. Любан напісаў да яе ўдалую музыку, выкарыстаўшы ў мелодыі характэрныя напеўкі народных песень. Як народную песню верш пераклаў на рускую мову
М. Ісакоўскі ( рускі тэкст паклаў на музыку У. Захараў). А між тым аўтарам верша “ Бывайце здаровы” быў беларускі паэт-песеннік Адам Русак, аўтар слоў многіх выдатных песень, таленавіты паэт і музыкант. Яго творчасць – адметная старонка нацянальнай паэтычна-песеннай культуры і мастацства.
Нарадзіўся А. Русак у сям’і беззямельных сялян у вёсцы Пясочнае на Капыльшчыне. Любоў да народнай песні, захапленне музыкай пераняў ад бацькоў. Маці яго цудоўна спявала, ведала шмат песень, бацька быў здольны скрыпач-самавучка. З дзяцінства А. Русак захапіўся скрыпкай, марыў аб музычнай вучобе, але адсутнасць адпаведных навучальных устаноў не дазволіла гэтай мары хутка здзейсніцца. Спачатку ён паступіў у Мінскі будаўнічы тэхнікум. І толькі пасля яго заканчэння ў Ленінградскую кансерваторыю. Яшчэ студэнтам А. Русака па конкурсу прынялі ў сімфанічны аркестр Ленінградскага Малога опернага тэатра. З гэтым аркестрам яго лёс быў звязаны да канца 40-х гадоў. У 1949 годзе па запрашэнню Беларускай дзяржаўнай філармоніі ён пераехаў у Мінск і яшчэ дзесяць год выступаў як музыкант сімфанічнага аркестра.
Звыш 200 вершаў А. Русака сталі песнямі. Да яго творчасці звярталіся такія вядомыя кампазітары, як Р. Пукст, А. Туранкоў,
У. Алоўнікаў, Ю. Семяняка, І. Лучанок і інш. Выканаўцамі яго песень былі Л. Александроўская, І. Балоцін, славуты рускі спявак Л. Уцёсаў.
Паэзія ў творчасці А. Русака гарманічна спалучалася з музыкай. Акрамя вершаў ён пісаў вальсы, полькі. Песням-вершам Адама Русака наканавана вялікае даўгалецце, нездарма лепшыя з іх лічылі і працягваюць называць народнымі, бо яны – сам песенны дух Беларусі і яе народа.
Узнагароджаны ордэнамі “Дружбы народаў”, “Знак пашаны” і медалямі. Заслужаны дзеяч культуры Беларускай ССР (1964).




Бібліяграфія:

1. Русак, А. Засцілайце сталы: Выбранае / Адам Русак; аўт. прадм.
Г. Цітовіч. - Мінск: Маст.літ., 1984.- 222с., 1 л. партр.
2. Бельскі, А. І. “Калі песня душу грэе...”: ( Адам Русак) / Алесь Бельскі // Бельскі А. І. Краса і смутак / Алесь Бельскі. - Мінск, 2000. - С.61 - 66.
3. Русак Адам Герасімавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.:
Г. П. Пашкоў [і інш. ]. - Мінск, 2001. - Т. 13. - С. 454.
4. Русак Адам // Беларускія пісьменнікі: Біябібліягр. слоўнік: у 6 т. / пад. рэд. А. В. Мальдзіса. - Мінск, 1995. - Т. 5. - С. 172 - 176.
5. Русак Адам Герасімавіч // Беларусь: Энцыкл. даведнік / рэдкал.:
Б. І. Сачанка [і інш.]. - Мінск, 1995. - С. 629.
6. Адам Русак // Беларускія пісьменнікі (1917-1990): Даведнік. - Мінск, 1994. - С. 468.
7. Літаратурная спадчына Беларусі, XI – сярэдзіна ХХ стст.( з фондаў Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі) = Литературное наследие Беларуси, XI – середина ХХ вв.= The literary of Belarys, XI – middle ХХ century / Нацыянальная бібліятэка Беларусі. - Мінск, 2004.- 1 электрон. апт.дыск
( CD-ROM ).
8.. Маліноўскі, М. І свет заспяваў “Бывайце здаровы”/ М. Маліноўскі // Культура. - 2006. - 338. - С.15.
9. Шавыркін, М. Не за вочы чорныя / М. Шавыркін // Звязда. - 2005. -
26 лістапада. - С. 3.
10. Мамедава, Т. 100 год з дня нараджэння А. Г. Русака (1904-1987), паэта-песенніка / Т. Мамедава // Новыя кнігі. - 2004. - №2. - С.15 - 16.
11. Агейка, У. “З шыпшын аснежаных, калючых табе вянок звіла вясна “ /
У. Агейка // Роднае слова. - 2004. - №5. - С. 3 - 5.
12. Бур’ян, Б. “ Мара верша – быць прапетым” / Барыс Бур’ян // Беларуская думка. - 1999. - №10. - С.168 - 170.
13. Пруднікаў, П. Скрыпка і ліра / Павел Пруднікаў // Маладосць. - 1994. - №7. - С. 248 - 254.
Старонкі ўспамінаў.
14. Марціновіч, А. Словам сонечным, песняй шчырай / А. Марціновіч // Пралеска. - 1994. - №5. - С.20 - 21.

Віктар Філімонавіч Карамазаў – творца адметны. Адметны глыбінёй пастаўленых маральна-філасофскіх праблем. Яго публіцыстычны голас заўсёды трывожыць, непакоіць. Чалавек і прырода – дзве ўзаемазвязаныя сферы, глыбокія, складана супярэчлівыя – пануюць у яго творчасці.
Нарадзіўся будучы пісьменнік у сям’і настаўнікаў на Магілёўшчыне. У 1958 годзе скончыў аддзяленне журналістыкі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Шмат гадоў Карамазаў аддаў працы ў рэдакцыях розных газет, у часопісе “Полымя”, на беларускім тэлабачанні. У пару актыўнай журналісцкай дзейнасці на старонках друку з’явіліся яго нарысы і апавяданні. Першую кнігу “ Падранак” склалі апавяданні і невялікі лірычны дзённік “Ліменскі сшытак”. Яны прасякнуты дабрынёй і хараством. Цёплым лірызмам, пафасам услаўлення моцы і годнасці чалавека вызначаюцца творы Карамазава “ Па талым снезе”, “Спіраль”. Публіцыстычная проза і эсэ сабраны ў кнізе “ Проста успомніў я цябе...” ( 1989, Дзярж. прэмія Беларусі імя К.Каліноўскага).
Маральную вартасць сваіх герояў пісьменнік вымярае іх адносінамі да зямлі і ўсяго жывога на ёй. Прырода, на думку аднаго з яго герояў - лепшы прафесар. І, хто пройдзе навуку ў гэтага прафесара, той – сапраўдны чалавек. Яе вывучалі многія героі Карамазава. У асноўным гэта рыбакі, плытагоны, леснікі – людзі, якія большую частку свайго жыцця праводзяць пад адкрытым небам у гарманічным адзінстве з прыродай.
Узнагароджаны ордэнам «Знак Пашаны».


Бібліяграфія:
Віктар Карамазаў // Гісторыя беларускай літаратуры ХХ стагоддзя. У 4 т. Т. 4. Кн. 1. 1966—1985. – Мінск : Бел. навука, 2002. – С. 571—593.
Карамазаў В. // Беларускія пісьменікі: Бібліягр. слоўнік У 6 т. Т. 3. – Мінск: БелЭН, 1994. – С. 156–158.
Карамазаў В. // Беларускія пісьменнікі (1917-1990): Даведнік. – Мінск : Маст. літ., 1994. – С. 260 – 261.
Мянькоў, Ю. Віктар Карамазаў. "Дзяльба кабанчыка" : урок беларускай
літаратуры (VIII клас) / Юрый Мянькоў // Роднае слова. – 2012. – № 9. – С. 63—64.
Бязлепкіна, А. Чалавек прыгону [раман Віктара Карамазава "Мастак і
парабкі"] / А. Бязлепкіна // Звязда. – 2012. – 14 сакавіка. – С. 8.
Брадзіхіна, А. Паміж воляй і доляй [пра новы раман Віктара Карамазава "Мастак і парабкі"] / Ала Брадзіхіна // ЛiМ. – 2012. – 24 жніўня. – С. 6.
Варанько, К. Матэрыял да вывучэння тэмы "Беларуская літаратура на сучасным этапе" ў ХІ класе [пра творчасць Івана Пташнікава, Віктара Карамазава, Алеся Жука, Валянціны Коўтун, Міхася Башлакова, Міколы Матукоўскага, Аляксея Дударава] / К.Варанько // Беларуская мова i лiтаратура. – 2012. – № 6. – С. 34—44.
Вештарт, Г. Моўныя здабыткі Віктара Карамазава [паводле рамана "Мастак і парабкі"] / Г. Вештарт // Роднае слова. – 2012. – № 1. – С. 56 — 57.
Патапенка, В. З вясною па жыцці / В. Патапенка // ЛiМ. – 2009. – 31 ліпеня. – С. 13. Сычова, С. Узаемадачыненні свету людзей і свету прыроды ў нацыянальным характары беларуса [на матэрыяле прозы Віктара Карамазава] / С. Сычова // Роднае слова. – 2009. – № 6. – С. 10 – 13.
Арцем'еў, В. Шлях да твора / В. Арцем'еў // ЛiМ . – 2008 . – № 16 . – С. 13
Жардзецкая, А. Экалагічныя праблемы ў сучаснай беларускай прозе. На прыкладзе твораў Івана Пташнікава, Віктара Казько, Алеся Жука, Віктара Карамазава /
А. Жардзецкая // Роднае слова. – 2008. – № 12. – С. 28.
Іваноў, В. "Крыж на зямлі і поўня ў небе" / В. Іваноў // Роднае слова. – 2008. – № 3. –
С. 99 – 100.
Прохар, М. Хварэе прырода - хварэе душа / М. Прохар // Роднае слова. –
2008. – № 3. – С. 14 – 17.
Прохар, М. Экалогія прыроды і экалогія душы: Чарнобыль у творчасці Віктара Казько, Івана Пташнікава, Віктара Карамазава / М. Прохар // Полымя. – 2007. – № 4. – С. 194 – 209.
27 чэрвеня - 70 год з дня нараджэння (1934) В.Ф. Карамазава, пісьменніка // Новыя кнiгi. – 2004. – № 5.
Дом на гары // ЛiМ. – 2004. – 25 чэрвеня. – С. 12.
Дудзінская, Д. Шлях народа і дарогі цывілізацыі [Раман “Бежанцы” В. Карамазава] / Д. Дудзінская // Роднае слова. – 2004. – № 6. – С. 9.
Міхайловская, А. Апавяданне “Дзяльба кабанчыка” В. Карамазава / А. Міхайлоўская // Роднае слова. – 2004. – № 6. – С. 58.
Дудзінская, Д. Залежнасць свету ад душэўнага зместу героя [Аповесць “Пагоннік”
В. Карамазава] / Д. Дудзінская // Роднае слова. – 2002. – № 12.
Праскаловіч, В. Чалавек і свет прыроды [Вывучэнне твораў В. Карамазава ў ІХ класе] / В. Праскаловіч // Роднае слова. – 1998. – № 12. – С. 61.
Локун, В. Кругі жыцця [аб творы В. Карамазава “Аброчны крыж”] / В. Локун // Полымя. – 1995. – № 10.
Навагродская, Н. Сумленне і адказнасць мастака [Штрыхі да творчага партрэта
В. Карамазава] / Н.Навагродская // Роднае слова. – 1994. – № 6. – С. 13 – 18.
Тычына, М. Курапаты – Хатынь – Чарнобыль [Савецкая гісторыя ў люстэрку літаратуры. В. Карамазаў Раман “Бежанцы”] / М. Тычына // Роднае слова. – 1994. – № 3.
Дзягцяр, А. Апантанасць мастака [Аб творчасці В. Карамазава] / А. Дзягцяр // ЛіМ. – 1992. – 19 чэрвеня.
Пяткевіч, А. Свет празаіка [Штрыхі да творчага партрэта В. Карамазава] / А. Пяткевіч // ЛіМ. – 1991. – 1 сакавіка.
Бельскi, А. Выпрабаванне смерцю i чалавечнасцю : Вайна ў Афганiстане i лiтаратура / А. Бельскі // Роднае слова . – 1990 . – № 7.
Бугаёў, Д. “З даверам да чытача” [Аб творчасці В. Карамазава] / Д. Бугаёў // Полымя . – 1990 . – № 2 . – С. 206 – 211
Анискович, В. Восхождение : [о творчестве Виктора Карамазова] / В. Анискович // Неман. – 1974. - № 3. – С. 176—180.

Вядомы беларускі крытык і літаратуразнавец, празаік. Нарадзіўся ў вёсцы Сакаўшчына Валожынскага раёна Мінскай вобласці ў сялянскай сям'і. У 1948 г. скончыў Лідскую педагагічную навучальню. Працаваў настаўнікам Дабравольскай сямігадовай школы на Гарадзеншчыне. У 1949-1953 гг. вучыўся на факультэце мовы і літаратуры Мінскага педагагічнага інстытута. Працаваў у Свірскім раёне выкладчыкам мовы і літаратуры Сырмежскай СШ, дырэктарам Кемелішскай СШ. У 1955 г. паступіў у аспірантуру пры Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. Пасля заканчэння аспірантуры (1958) - навуковы супрацоўнік, з 1982 г. дырэктар Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. Член-карэспандэнт АН БССР, доктар філалагічных навук. Сябра Беларускага ПЭН-цэнтра з 1989 г. Сябра СП СССР з 1962 г. Заслужаны дзеяч навукі БССР (1981).
З'яўляецца сааўтарам кнігі «Шляхі развіцця беларускай савецкай прозы» (з М.Мушынскім, А.Яскевічам, 1972), адзін з аўтараў «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры» (1964), «Гісторыі беларускай дакастрычніцкай літаратуры» (1969), «Истории советской многонациональной литературы» (1974), «Истории белорусской советской литературы» (1974).
Лаўрэат прэміі СП СССР (1976) за кнігу «Прага духоўнасці», Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1980) за ўдзел у стварэнні даследавання «История белорусской дооктябрьской литературы» і «История белорусской советской литературы».

Бібліяграфія:
1. Жалкоўскі, А. Каваленка Віктар Антонавіч / А. Жалкоўскі // Памяць: Гіст.-дак. хроніка Ліды і Лід. р-на. – Мінск, 2004. – С. 471.
2. Тычына, М. А. Віктар Антонавіч Каваленка ( да 70-годдзя з дня нараджэння) / М.А. Тычына // Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия гуманитарных наук. — № 3. — 1999. — C. 136—138.
3. Каваленка Віктар Антонавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш. ]. - Мінск, 1998. - Т. 7. - С. 390.
4. Лойка, А.А. Каваленка Віктар / А.А. Лойка // Беларускія пісьменнікі: Біябібліягр. слоўнік: у 6 т. / пад. рэд. А. В. Мальдзіса. - Мінск, 1994. - Т. 3. - С. 34 -38
5. Віктар Каваленка // Беларускія пісьменнікі (1917—1990) : Даведнік / Склад. А. К. Гардзіцкі; нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — С. 232—233.
6. Каваленка Віктар Антонавіч // Энцыклапедыя літаратуры і мастацства Беларусі: у 5 т. / пад. рэд. І.П.Шамякіна. – Мінск, 1985. – Т.2. – С.602 – 603.

Аляксандр Ходзька, выхадзец са старажытнага беларускага роду, які яшчэ ад касцюшкоўсага часу славіўся сваімі культурнымі і вызваленчымі традыцыямі. Нарадзіўся ён ў маёнтку Крывічы Мядзельскага раёна. Яго бацька быў вядомым у Беларусі і Літве пісьменнікам і дзеячам народнай адукацыі.
А. Ходзька атрымаў добрую дамашнюю адукацыю. Ён пастаянна працаваў у багатай бацькавай бібліатэцы, чытаў творы лепшых еўрапейскіх пісьменнікаў і паэтаў, вывучаў замежныя мовы.
Літаратурны набытак Аляксандра Ходзькі невялікі. Ён выдаў у Пецярбургу ў 1829 годзе толькі адну кнігу паэзіі. Чытаючы гэты зборнік, разумееш чаму яго з такім захапленнем успрыняў Адам Міцкевіч: многія песенькі і балады напісаны на беларускія народныя тэмы, выкарыстаны легенды і паданні. Ягонай літаратурнай творчасці перашкодзіла, відаць, захапленне ўсходазнаўствам, дзе ён дасягнуў даволі значных поспехаў, стаўшы тут прызнаным аўтаратэтам. На аснове сабраных у час дыпламатычнай службы багатых гісторыка-этнаграфічных і фальклорных матэрыялаў Аляксандр Ходзька выдаў цэлы шэраг кніг пераважна на французскай і англійскай мовах. Навукоўцы з розных краін, якія займаліся і займаюцца ўсходазнаўствам, адзначаюць вялікую важнасць перакладу Ходзькам на англійскую мову старажытнага эпасу аб народным героі – “Кёр-аглы”. Яго пераклад потым выкарыстоўвалі ў іншых краінах для выданняў на нацыянальных мовах. Ён жа першым пазнаёміў чытачоў з творамі класіка туркменскай літаратура Махтумкулі, выдаў “Граматыку персідскай мовы”. Пералічваць можна шмат чаго: навуковая спадчына Аляксандра Ходзькі вялікая. Але на жаль яна мала вядомая на Беларусі.

Творчасць

Зборнік “Паэзія” 1829
“Персідская граматыка” 1852
Акрамя гэтага напісаў даследванне па курдскай мове, падрыхтаваў размоўнік па турэцкай мове, працу пра помнікі стараславянскага пісьменства і інш.

Бібліяграфія:
1. Ходзька ( Барэйка) Аляксандр // Асветнікі зямлі беларускай, Х – пач. ХХ ст.: Энцыкл. давед. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш. ]. – Мінск, 2001. – С. 454.
2. Марціновіч, А. На усходзе - як дома: Аляксандр Ходзька / Алесь Марціновіч // Марціновіч, А. Элегіі забытых дарог / Алесь Марціновіч. – Мінск, 2001. – С. 155 - 170.
3. Грыцкевіч, В. Аляксандр Ходзька / Валянцін Грыцкевіч // Славутыя імены Бацькаўшчыны. – Мінск, 2000. - Вып. 1. – С.207 - 219.
4. Ходзька ( Барэйка) Аляксандр // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш. ]. - Мінск, 1998. - Т. 17. - С. 39.
5. Ходзька ( Барэйка-Ходзька) Аляксандр // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі у: 6 т. кн. 2 / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш. ]. - Мінск, 1998. – Т.6 кн. 2. – С. 72.
6. Мархель,У. Як свечка перад згасаннем / У. Мархель // Мархель,У. Прысутнасць былога / Уладзімір Мархель. – Мінск, 1997. – С.46-57.
7. Грыцкевіч, В. Аляксандр Ходзька / Валянцін Грыцкевіч // Праз смугу стагоддзяў. – Мінск,1993. – С.69-73.
8. 200 год з дня нараджэння А.Ходзкі (1804 – 1891), паэта, фалькларыста, славіста, усходазнаўца // Новыя кнігі (дадатак). – 2004. - №5.- 24-27.
9. Трэпет, Л, “ Персідскія ўзоры” Аляксандра Ходзькі / Л.Трэпет // Рэспубліка. – 2004. – 13 кастрычніка. – С.6.
10. Рыбчонак,С. Радавод Ходзькаў герба Касцеша / Сяргей Рыбчонак, Уладзімір Свяржынскі // Спадчына. – 2001. - №3. – С.188 - 200.
11. Цвірка, К. Анталогія вяртання / К. Цвірка // Беларусь. – 1994. - №7. – С. 24-25.
12. 190 год з дня нараджэння Аляксандра Ходзкі (1804 – 1891), паэта, фалькларыста, славіста, усходазнаўца // Новыя кнігі (дадатак). – 1994. – №6. – С. 14-15.
13. Грыцкевіч, В. З роду Ходькаў / В.Грыцкевіч // Полымя. – 1990. - №5. – С.193 – 199.

Алесь Асіпенка належыць да пакалення тых беларускіх пісьменнікаў, чыё юнацтва прыпала на вогненныя гады Вялікай Айчыннай вайны.
У пачатку сваёй творчасці Аляксандр Харытонавіч пісаў вершы, нарысы, фельетоны. У 1952 годзе у часопісе ”Работніца і сялянка” было надрукавана яго першае апавяданне ” Дзяўчына з ”Залатой дубравы”. Пачынаючы з гэтага часу празаічныя творы А.Асіпенкі пачалі рэгулярна выходзіць у часопісах ”Маладосць”, ”Беларусь”, газеце ”Чырвоная змена”. У 1956 годзе ён напісаў прыгодніцкую аповесць ”Апошняя версія” аб савецкай міліцыі. Тэме выхавання моладзі прысвяціў аповесці ”Дысертацыя” і ” Няроўнай дарогай”. Першы зборнік пісьменніка ”Лёд растае” станоўча ацанілі ў літаратурных колах. Гэтыя творы засведчылі, што ў беларускую літаратуру прыйшоў аўтар індывідуальнай творчай манеры, чалавек вялікага жыццевага вопыту, які горача імкнецца паказаць працавітасць і аптымізм беларускага народа.
Асобнае месца ў творчасці А.Асіпенкі займае тэма вайны. Яго раман ”Вогненны азімут” адыграў значную ролю ў развіцці беларусай ваеннай прозы.
Вяршыняй пісьменніцкай творчасці для А.Асіпенкі сталі 1970-1980 гг. калі выйшлі з друку зборнікі ”Крокі”, ”Парогі”, аповесці ”Канец бабінага лета”, раман з сімвалічнай назвай ”Непрыкаянны маладзік”. Другая кніга рамана ўбачыла свет у 1980 годзе. За гэты твор Аляксандр Харытонавіч атрымаў Літаратурную прэмію імя І.Мележа.
Творы пісьменніка знайшлі адлюстраванне ў беларускім кінематографе. Па сцэнарыях А.Асіпенкі былі пастаўлены мастацкія фільмы ” Пяцера адважных”, ”Надзейны чалавек”, ” Кожны трэці” і інш.
Алесь Асіпенка – заслужаны работнік культуры Беларусі (1979), лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі (1974, за літаратурны запіс кнігі А.Дзенісавіча ”Арлінае племя”), адзначаны ордэнамі Айчыннай вайны першай і другой ступені, ”Знак Пашаны”, Працоўнага Чырвонага Сцяга, а таксама шматлікімі медалямі і граматамі.

Творчасць

Раманы «Вогненны азімут» (1966)
«Непрыкаяны маладзік» (1974, поўнае выд. 1982)
«Святыя грэшнікі» (1988)
”Лабірынты страху” (1992)
зборнікі апавяданняў і аповесцей «Лёд растае» (1958)
«Подых кветак і працы» (1960)
«Дарога ў даль» (1962)
«Крокі» (1971)
«Парогі» (1973)
«Абжыты кут» (1964)
«Жыта» (1968)
«Канец бабінага лета» (1975)
«Два дні і дзве ночы» (1977)
«Пяцёра адважных» (1985)
”Знікненне ў барвовай імгле” (1995)
Зрабіў літаратурны запіс кнігі А. Дзенісевіча «Орлиное племя» (1970)
Аўтар сцэнарыяў мастацкіх фільмаў «Пяцёра адважных» (1971)
«Канец бабінага лета» (1982)
«Трывогі першых птушак» (1986)
Сааўтар сцэнарыяў мастацкіх фільмаў «Ясь і Яніна» (з С. Паляковым, 1974)
«Трэцяга не дадзена» (з І. Балгарыным і М. Пяцігорскай, 1980)
«Кожны трэці» (з Н. Сафаравым, 1980).
Аб жыцці і творчасці пісьменніка.

1. Осипенко Алесь // Республика Беларусь : энциклопедия : [ в 7 т.] / редкол. : Г.П. Пашков [и др.] - Минск, 2007. – Т. 5. – С. 626 - 627.
2. Локун, В.І. Алесь Асіпенка, 1919 - 1994 / В.І. Локун // Гісторыя беларускай літаратуры ХХ ст. : у 4 т. / НАН Беларусі, Аддз-не гуманіт. навук і мастацстваў, Ін-т літ. імя Я.Купалы ; [навук. рэд.: У.В. Гніламёдаў, С.С. Лаўшук]. – Мінск, 2002. – Т. 4, кн. 1. – С. 166 – 186.
3. Асіпенка Алесь // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. - Мінск, 1996. - Т. 2. - С. 31-32.
4. Алесь Асіпенка // Беларускія пісьменнікі (1917-1990) : даведнік / склад. А.К. Гардзіцкі. – Мінск, 1994. – С.27-28.
5. Асіпенка Алесь // Беларускія пісьменнікі : бібліяграфічны слоўнік : у 6 т. / рэдкал.: І.Э. Багдановіч [ і інш. ]. – Мінск, 1992. – Т. 1. С. 107 – 111.


6. Русецкі, А.У. Не здраджваць сваім прынцыпам : ( да творчага партр. А.Асіпенкі) / А.У. Русецкі // Лёсы. Людзі. Літаратура / А.У. Русецкі ; М-ва адукацыі Рэсп. Беларусь, УА ” Віцеб. Дзярж. ун-т імя П.М. Машэрава”. - Віцебск, 2008. – С. 4 – 46.
7. Локун, В. Алесь Асіпенка : нарыс творчасці / Валянціна Локун // Кругі жыцця – кругі літаратуры / Валянцін Локун. – Мінск, 2002. – С. 3 - 107.
8. Корань, Л. Адбітак часу: пра раман А.Асіпенкі ”Святыя грэшнікі” / Людміла Корань // Цукровы пеўнік : літ.- крыт. арт. / Людміла Корань. – Мінск, 1996. – С. 156 – 166.

9. Локун, В. Творчы вопыт Алеся Асіпенкі / Валянціна Локун // Полымя. – 1996. - №7. – С. 270 – 293.

Прыкметнай постаццю ў літаратурным руху 20-х - 30-х гадоў мінулага стагоддзя быў літаратуразнаўца, таленавіты крытык, празаік і паэт Адам Антонавіч Бабарэка, адзін з заснавальнікаў і кіраўнікоў літаратурна-мастацкіх згуртаванняў “Маладзік” і “Узвышша”.
Нарадзіўся Адам Бабарэка ў вёсцы Слабада-Кучынка Слуцкага павета Мінскай губерніі. Бацька памёр рана, і Антона як сірату прынялі ў Слуцкую бурсу.
Першыя літаратурныя спробы А. Бабарэкі адносяцца да 1918 г., калі ён, як амаль усе беларускія пісьменнікі і публіцысты, працаваў селькорам. У 1920 годзе творы А. Бабарэкі пачалі з’яўляцца на старонках рэспубліканскага друку пад псеўданімамі Якім Каліна, Адам Чырвоны, Адам Гаротны. Яго першыя вершы былі пра рэвалюцыю, новае жыццё і сацыялістычнае будаўніцства. Яны звярнулі на сябе ўвагу заснавальніка беларускай пралетарскай лірыкі Цішкі Гартнага.
Яшчэ ў 1923 годзе А. Бабарэка хацеў напісаць манаграфію пра творчасць М. Чарота. Гэты намер ён ажыццявіў толькі часткова ў 1925 годзе, калі надрукаваў літаратурна-даследчы артыкул “Лірыка Міхася Чарота”, у якім прааналізаваў працэс ідэйна-мастацкага станаўлення паэта на падставе яго першага зборніка вершаў “Завіруха”. А. Бабарэка быў адным з першых беларускіх крытыкаў, які прыкмеціў арыгінальны, тыпова беларускі талент К. Крапівы, высока ацаніў творчасць У. Дубоўкі, П. Труса, прозу К. Чорнага і З. Бядулі, даў усебаковы аналіз выдатнай коласаўскай паэмы “Сымон-музыка”. Яго крытычную праніклівасць высока цаніў Я. Колас. Першым з маладых крытыкаў А. Бабарэка пачаў гаварыць пра неабходнасць вывучэння старажытнай беларускай літаратуры, творчасці Скарыны, С. Буднага, В. Цяпінскага.
У шматлікіх выступленнях у друку ён развіваў думку аб тым, што рух моладзі ў літаратуры і мастацстве трэба вітаць, узнімаў шэраг тэарэтычных пытанняў і на гэтай падставе быў абвінавачваны ў фармалізме, ідэалізме і антысаветызме. У 1930 годзе пісьменніка арыштавалі і саслалі ў г.п. Слабадской Вяцкай вобласці, а ў 1937 годзе рэпрэсіравалі другі раз. Пакаранне адбываў у Комі АССР. Жыццёвы шлях літаратара трагічна абарваўся ў 1938 годзе. Рэабілітаваны ў 1957 і 1959 гг.

Бібліяграфія:

1. Бабарэка Адам Антонавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. - Мінск, 1996. - Т. 2. - С. 179
2. Бабарэка Адам Антонавіч // Беларускія пісьменнікі : біябібліягр. слоўнік : у 6 т. / пад. рэд. А. В. Мальдзіса. - Мінск, 1992. - Т. 1. - С. 150 - 152
3. Бабарэка Адам // Беларускія пісьменнікі (1917-1990) : даведнік [cклад. А. К. Гардзіцкі]. - Мінск, 1994. - С. 563 - 564
4. Конан, У. М. Адам Бабарэка : крыт.-біягр. нарыс / Уладзімір Конан. – Мінск, 1976. – 124 с., [4] л. фат., 1 л. партр.
5. Пра час “Узвышша”: матэрыялы навуковых канферэнцый Узвышаўскіх чытанняў (Мінск, 1999 – 2002) / Беларус. дзярж. архіў-музей літ. і мастацтва, БелНДІ дакументазнаўства і арх. справы ; [рэдкал.: Г.В. Запартыка (гал. рэд.) і інш., навук. рэд. М. І. Мушынскі]. – Мінск: [БелНДІДАС], 2002. – 213 с.
6. Давідоўскі, Д.М. Уладзімір Дубоўка і Адам Бабарэка – вязні сумлення / Д. Давідоўскі // Здабыткі : дак. помнікі на Беларусі / Нац б-ка Беларусі ; [склад.: Л.Г. Кірухіна, Т. І. Рошчына ; рэдкал.: Л. Г. Кірухіна (гал.рэд.) і інш.]. – Мінск, 2004. – Вып. 6. – С. 292 – 297
7. Маракоў, Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794 – 1991: энц. даведнік: у 10 т. Т. 1. – Мінск, 2003
8. Бабарэка, А. Слова пра бацьку / А. Бабарэка – Мінск, 1999. – Вып. 4
9. Угасание. Письма Адама Бабареки из ссылки, тюрем и лагеря : материалы к биографии / сост. и вступ сл. Н. Н. Илькевич. – Смоленск, 2001
10. Кандыбовіч, С. Разгром нацыянальнага руху ў Беларусі / С. Кандыбовіч. – Мінск, 2000

Адзін з самых значных прадстаўнікоў літаратурнага працэсу Беларусі пачынаючы з сярэдзіны 1920-х гг. Міхась Ціханавіч Лынькоў пакінуў адметны след у беларускай літаратуры мінулага стагоддзя.
Нялёгкае і няпростае жыццё пражыў пісьменнік. У дваццаць год двойчы быў на мяжы смерці: першы раз ад тыфу, другі – ледзь не растралялі бандыты Булак-Булаховіча. У маладыя гады страціў бацку і маці і стаў бацькам двум малодшым братам і сястры. З пачатку вайны яго пачала душыць эмфізема лёгкіх. У час вайны страціў жонку і адзінага сына. Не раз і не два пасля вайны ўрачы лічылі яго “безнадзейным”, але ён выратаваўся з лап смерці. І ўвесь час нястомна працаваў. Пра гэта сведчыць выпушчаны выдаведствам “Мастацкая літаратура” збор твораў у васьмі тамах. І сёння літаратурная спадчына М.Лынькова не страціца сваёй папулярнасці. Яго кнігі перакладзены на многія мовы свету.

Бібліяграфія:

Лыньков Михась // Республика Беларусь : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Г. П. Пашкоў [и др.]. – Минск. – 2007. – Т. 4. – С. 575
Каваленка, В. А. Міхась Лынькоў, 1899-1975 / Каваленка В.А. // Гісторыя беларусай літаратуры ХХ стагоддзя : у 4 т. // НАН Беларусі, Аддз-не гуманіт. навук і мастацстваў, Ін-т літ. імя Янкі Купалы ; [рэдкал.: У.В. Гніламёдаў і інш.; навук. рэд.: У.В.Гніламёдаў, В.А.Каваленка]. 2-е выд. Мінск. - 2002. – Т. 2.- С. 370 - 412
Лынькоў Міхась // Беларуская энцыклапдыя :у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.].– Мінск. – 1999. – Т. 9. – С. 383
Лынькоў Міхась // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. – Мінск. – 1997. – Т. 4. – С. 407
Лынькоў Міхась // Беларускія пісьменнікі : біябібліяграфічны слоўн. : у 6 т. / [пад рэд. Мальдзіса]. – Мінск. – 1994. – Т.4. – С. 117 – 130

Літаратурная спадчына Беларусі, ХІ - сярэдзіна ХХ стст. (з фондаў
Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі) =Литературное наследие Беларуси, ХІ
- середина ХХ вв.= The Literary of Belarus, ХІ - middle ХХ century. – Минск. - Нац. б-ка Беларусі. - 2004. - 1 электрон. апт. дыск (CD-ROM)

Дамброўская, С. Вывучэнне апавядання М.Лынькова "Васількі" / С.Дамброўская //
Беларуская мова i лiтаратура. - 2014. - № 1. - C. 37 - 38
Васiлёнак, С. Дзеці на вайне ў апавяданні М.Лынькова "Васількі" / С. Васілёнак //
Беларуская мова i лiтаратура. – 2014. - № 1 - C. 37 - 38
Сударыкава, Н. Жыццёвыя пуцявіны Міхася Лынькова / Н. Сударыкава // Беларуская мова i лiтаратура. - 2013. - № 11. - C. 54 - 60
Шаўчэнка, В. Што ў душы, тое будзе і ў слове / В. Шаўчэнка // Бiблiятэка прапануе. - 2013. - № 3. - C. 16 - 21
Нiкiценка, С. Спроба перачытання / С. Нікіценка // Лiтаратура i мастацтва. - 2009. - № 46. - 4 снежня. - C. 1
Буланда, В. Вогнепаклоннік з добрым сэрцам / В. Буланда // Роднае слова. – 2009 - № 11. - C. 70 - 74
Рагуля, А. Семантычныя ёмкасці лакальнай формы / А. Рагуля // Роднае слова. - 2009. - № 11 - C. 3 - 6
30 лістапада - 110 год з дня нараджэння М.Ц.Лынькова (1899 - 1975),
народнага пісьменніка Беларусі // Новыя кнiгi (дадатак). - 2009. № 10. - C. 4 - 8
Локун, В. "Эпопея - это народ..." / В. Локун // Неман. - 2005. - № 5 - С. 186 - 196
Чайка, М. Пясняр душы беларускай / М. Чайка // Белорусская нива. - 2004. – 1 декабря. - С.4
Кадзет, М. "Душа радуецца за нашы перамогі / М. Кадзет // Лiтаратура i мастацтва.
- 2004. - 7мая. - С. 15
Лынькоў, М.Ц. Аўтабіяграфія / Лынькоў Міхась Ціханавіч // Роднае слова. – 1999. - № 11. – С. 201 - 207

Іван Гаўрылавіч Чыгрынаў плённа працаваў у літаратуры 35 гадоў. Ён ствараў творы, якія лёгка і адразу, знаходзячы дарогу да сэрцаў шматтысячнай аудыторыі чытачоў, сталі сапраўднымі мастацкімі адкрыццямі.
Апавяданні І.Чыгрынава – сваеасаблівыя абразкі народнага жыцця, якія дзякуючы таленту пісьменніка, сталі мастацкімі палотнамі, а лепшыя з іх нават самыя строгія крытыкі адносяць да залатога фонду беларускай навелістыкі. Апавяданні падрыхтавалі зварот пісьменніка да рамана. Спачатку з’явіўся “Плач перапёлкі” (1970), пазней – “Апраўданне крыві” (1976), за абодва Літаратурная прэмія імя А.Фадзеева,(1979).
Іван Чыгынаў вядомы таксама як кінасцэнарыст і драматург. Ён быў сааўтарам сцэнарыя папулярнай тэлевізійнай кінастужкі “Руіны страляюць...”(1970, з І.Новікавым, Дзяржаўная прэмія Беларусі,1974). Паводле раманаў “Плач перапёлкі”, “Апраўданне крыві”, “Свае і чужынцы” рэжысёр І.Дабралюбаў на кінастудыі “Беларусьфільм” стварыў шматсерыйны тэлефільм “Плач перапёлкі” (1991).
І.Чыгрынаў пісаў і арыгінальныя п’есы. Некаторыя з іх – гэта гістарычны экскурс у памятныя падзеі жыцця беларускага народа. Сівыя часы Рагнеды (“Звон – не малітва”), Крычаўскае паўстанне XVIIIст. (“Следчая справа Вашчылы”) пераклікаюцца з драматычнымі часамі сталіншчыны (“Чалавек з мядзвежым тварам”), трагедыяй Вялікай Айчыннай вайны (“Свае і чужынцы”).
Творчасці Чыгрынава ўласцівы глыбокі дэталёвы аналіз унутранага свету чалавека, паэтычнасць, рэалістычная канкрэтная вобразнасць, высокая культура слова.

Бібліяграфія:

Чыгрынаў Іван Гаўрылавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.].– Мінск, 2003. – Т. 17. – С. 296.
Чыгрынаў Іван Гаўрылавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі.: у 6 т. / рэдкал. : М. В. Біч [і інш.] – Мінск, 2003. – Т. 6, кн. 2. – С. 172
Чыгрынаў Іван Гаўрылавіч // Тэатральная Беларусь : у 2 т. : энцыклапедыя./ пад агул. рэд. А. В. Сабалеўскага ; рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 2003. – Т. 2. – С. 520
Чыгрынаў Іван Гаўрылавіч // Беларусь: энцыкл. давед./ рэдкал. : Б. І. Сачанка [і інш.] – Мінск, 1995. – С. 297 - 302
Чыгрынаў Іван // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік : у 6 т. / пад рэд. А. В. Мальдзіса. – Мінск, 1994. – Т. 6. - С. 587 - 588.
Марціновіч, А. Іван Чыгрынаў : Нарыс жыцця і творчасці : дапаможнік для настаўніка / А, Марціновіч. – Мінск, 1999. – 175 с.
Грамадчанка, Т. Жывая памяць народа : Нарыс творчасці І. Чыгрынава / Т. Грамадчанка. – Мінск, 1984. – 100 с., 1 л. партр.
Марціновіч, А. Прага чалавечнасці / А. Марціновіч // Марціновіч, А. Шляхам праўды // А. Марціновіч. – Мінск, 1994. – С. 251 - 282
Гніламёдаў, У. Спяшайцеся не спяшаючы...: (Іван Чыгрынаў) / У. Гніламёдаў // Гнілмёдаў, У. Класікі і сучаснікі / У. Гніламёдаў. – Мінск, 1987. - .165 - 175.
Іван Чыгрынаў / А. Кудравец, Д. Бугаёў, А. Марціновіч і інш // Крыніца. – 1998. - № 9. – С. 2 - 27
Юрэвіч, У. Адкрытая кніга жыцця: Штрыхі да партр. І.Чыгрынава / У.Юрэвіч // Полымя. – 1994. - № 2. – С. 219 - 227.
Каваленка, В. Творчае ўзвышэнне / В. Каваленка // Маладосць. – 1995. - № 1. – С. 209 - 218
Лойка, А. “...У ясным, як сонца святле...” / Алег Лойка // Лойка, А. Выбраныя творы / А. Лойка. – Мінск, 1991. – С. 94 - 129.
Марціновіч, А. За трэцім разам / Алесь Марціновіч // Полымя. – 1994. - № 12. – С. 198 - 210
Тычына, М. Пісьменнік – гэта лёс / Міхась Тычына // Беларусь. – 1994. - № 12. – С. 6 – 7
Бугаёў, Д. Ён быў надзейным сябрам (Іван Чыгрынаў) / Д. Бугаёў // Бугаёў, Д. Спавядальнае слова / Д. Бугаёў. – Мінск, 2001. – С. 119 - 129
Бугаёў, Д. Рэквіем Івана Чыгрынава / Д. Бугаёў // Роднае слова. – 1996. - № 10. – С. 10 - 24
Дзелянкоўскі, М. І заплакала перапёлка / Мікола Дзелянкоўскі // Дзелянкоўскі, М. Сяброўствы. Знаёмствы. Сустрэчы / М. Дзелянкоўскі. – Мінск, 1992. – С. 88 - 98
Грамадчанка, Т. Каб не быць манкуртам : Па старонках гістарычных драм Чыгрынава / Таіса Грамадчанка // Роднае слова. – 1994. - № 12. – С. 3 - 7
Лісіцкая, Н. Па былінах нашага часу : пераклад “Слова пра паход Ігараў” І. Чыгрынава / Н. Лісіцкая // Роднае слова. – 2002. - № 8. – С. 36 - 38.