Акцыя "Чытаем беларускую кнігу", Літаратурныя юбілеі Опции

[Admin]

Светла воблік паэта

25 лютага – 65 гадоў з дня нараджэння Пісьмянкова Алеся (Аляксандра) (1957 - 2004) - паэта, лаўрэата прэміі Ленінскага камсамола Беларусі, літаратурнай прэміі імя А. Куляшова.

Усе, хто введаў паэта, адзначаюць, што ён быў надзвычай узнёслым, рамантычным чалавекам, ён вымяраў сваё жыццё і свае творы шкалою тых каштоўнасцей, што былі напрацаваны яшчэ нашымі далёкімі продкамі і правераны тысячагоддзямі беларускай культуры. Гэты маральны аспект і непарыўная духоўная сувязь паміж пакаленнямі праходзіць праз усю паэзію Алеся Пісьмянкова.
Ён нарадзіўся 25 лютага 1957 года ў вёсцы Бялынкавічы Касцюковіцкага раёна Магілёўскай вобласці. Каларыт вясковага побыту, прыгажосць родных мясцін, вобразы маці, сяброў займаюць цэнтральнае месца ў шмат якіх вершах паэта:
І вёдры, поўныя вады
І вочы, поўныя дабра,
Гляджу на матчыны сляды
На белай посцілцы двара.
Алесь Пісьмянкоў скончыў філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Як згадваюць сябры, захапляўся рускай класічнай літаратурай. Прафесійная дзейнасць Алеся Пісьмянкова аказалася звязанай у асноўным з рэдактарскай работай. Спачатку ён працаваў у Касцюковіцкай раённай газеце, пасля ў шттыднёвіку “Літаратура і мастацтва”, часопісе “Полымя”, часопісе “Вожык” – галоўным рэдактарам.
Першая кніга паэзіі Алеся Пісьмянкова “Белы камень” выйшла ў 1983 годзе. Асноўнай тэмай кнігі стаў зварот да каранёў, да вясковай культуры, прыроды і продкаў. Даругі зборнік паэта выйшаў у 1988 годзе. Ён называўся “Чытаю зора”. Калі ў першым зборніку дамінавала тэма вёскі, прыроды, памяці аб дзяцінстве, то ў другім на першае месца выходзіць гістарычная тэматыка: “Чытаю тапаніміку”, “Мае рэліквіі”, “Думы Вітаўта” “Якаў Палачанін” і іншыя. У 1994 годзе выйшла кніга “Планіда”. У ёй на першае месца выходзяць вобразы неба, зор, планет. І шмат вершаў, прысвечанай хрысціянскай тэматыцы. Лепшыя з вершаў названага зборніка дапамагаюць адчуць народную глыбінную аснову веры.
Нельга пакінуць па-за ўвагай і творы Алеся Пісьмянкова, напісаныя для дзяцей: “Заўзятары” (1993), “Ласуны-веселуны” (1996). Як успамінаюць сябры паэта, ён часта паўтараў вядомае: для дзяцей трэба пісаць як для дарослых, толькі яшчэ лепш. Яго кнігі вершаў для дзяцей таксама ўзбагацілі беларускую літаратуру – дзіцячую. Прыгожыя, цікавыя дзецям,з густам і веданнем мовы напісаныя вершы адыгрываюць вялікую ролю ў выхаванні, яны фарміруюць павагу і цікаўнасць да нацыянальнай мовы і літаратуры.
Алесь Пісьмянкоў – лаўрэят прэміі Ленінскага камсамола Беларусі і Літаратурнай прэміі імя Аркадзя Куляшова.
Паэта не стала 23 красавіка 2004 года. Ён пакінуў пасля сябе адносна нешматлікую спадчыну, але надзвычай каштоўную па сваіх мастацкіх якасцях.
Бібліяграфія
Пісьмянкоў, А. Думаць вершы... : вершы, эсэ, успаміны / Алесь Пісьмянкоў / уклад. В. Шніп ; маст. В. Катовіч. — Мінск : Маст. лiт-ра, 2005. — 214.

Алесь Пісьмянкоў : пра творчасць паэта // Полымя. — 2006. — № 6. — C. 183—186.
Бельскі, А. Паэзія Алеся Пісьмянкова ў колерах і пахах / Алесь Бельскі // Галасы і вобразы : літ.-крыт артыкулы / А. Бельскі. — Мінск, 2008. — С. 144—157.
Галубовiч, Л. Рыцар паэзіі : Алесь Пісьмянкоў / Леанід Галубовіч // Полымя. — 2005. — № 4. — С. 211—216.
Глобус, А. Словы пра паэта і рэдактара Алеся Пісьмянкова / Адам Глобус // Культура. — 2018. — 20 кастр. — С. 14.
Жуковіч, В. Цудадзейны талент Алеся Пісьмянкова / Васіль Жуковіч // Дзеяслоў. — 2019. — № 4. — С. 215—217.
Марозава, С. Светлы воблік паэта : беларускі паэт Алесь Пісьмянкоў / С. Марозава // Лiтаратура i мастацтва. — 2012. — № 8. — 24 лют. — C. 8.

[Admin]

Майстар

1 студзеня – 75 гадоў з дня нараджэння Георгія Марчука, пісьменніка, драматурга, сцэнарыста, тэатразнаўца, Лаўрэата Дзяржаўнай прэміі Беларусі.

Георгій Васільевіч Марчук нарадзіўся ў Давыд-Гарадку Столінскага раёна. Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут (1973 год), Вышэйшыя курсы рэжысёраў і сцэнарыстаў (Масква, 1975 год). Працаваў загадчыкам літаратурнай часткі (1980—1982), рэдактарам-кансультантам Тэатра-студыі кінаакцёра, дырэктарам выдавецтва «Мастацкая літаратура» (1996—2002). Да 2016 года — сакратар Саюза пісьменнікаў Беларусі.
Творчы шлях пачаў з гумарэсак. Пісаў і п’есы для самадзейнасці. І не беспаспяхова. Першая апублікаваная аднаактоўка “Выкраданне Алены” ў 1971 годзе была адзначана прэміяй на рэспубліканскім конкурсе драматургіі, а драма “Магіла Чангісхана” ўвайшла ў анталогію аднаактавай савецкай п’есы.
Першая кніга Георгія Васільевіча “Ад поўначы да світання” (1981) таксама складалася з аднаактовак. У 1986 годзе яна атрымала Гран-пры на Міжнародным фестывалі тэатральнага мастацтва ў эстонскім горадзе Вільяндзі.
Не адмаўляючы значэння гэтых твораў, усё ж відавочна, што найбольш значныя яго заслугі ў галіне прозы. Дыялогія “Крык на хутары” і “Прызнанне ў забойстве” папоўніла спіс дасягненняў нацыянальнага прыгожага пісьменства ў гэтым жанры. У асноўным дзеянне раманаў адбываецца ў мястэчку Нырча, за якім пазнаецца Давыд-Гарадок. Рэкі Гарынь і Прыпяць, мясцовыя ўрочышчы, суседнія вёскі – усё пакінута без змен.
Аўтабіяграфічныя моманты асабліва моцныя ў рамане “Кветкі правінцыі”. Галоўны герой – Адась Доля – местачковы хлапчук, які, застаўшыся рана без маці, пакутліва шукае дарогу ў самастойнае жыццё, праходзячы своеасаблівыя іспыты на выжыванне.
Раман “Сава Дым і яго палюбоўніцы” чымсці набліжаецца да любоўна-авантурнай разнавіднасці гэтага жанру. Галўны герой у захопленасці жанчынамі блізкі да сусветна вядомага прыхільніка прыгожага полу Казановы.
Сур’ёзны роздум выклікае раман “Без анёлаў”. Твор хораша ўпісваецца ў літаратуру, што асэнсоўвае шляхі, пройдзеныя народам за гады савецкай улады. Аўтар не кідаецца ў крайнасці. Яго цікавіць, як сам час праламляўся ў лёсах людзей, як яны не маглі застацца па-за падзеямі, што адбываліся ў краіне. Перакананы Г. Марчук і ў іншым: нават тады, калі падыходзіць да ацэнкі жыцця канкрэтных людзей (у дадзеным выпадку герояў твора), могуць узнікнуць не тое што палярныя, але і супрацьлеглыя меркаванні. Так, яго раман “Без анёлаў” падштурхоўвае да роздуму, акумулюе жаданне чытача не столькі сачыць за пэўнымі перыпетыямі ў лёсах герояў, колькі працаваць душой.
Плённа абжывае ён і жанр казкі. Гэтыя творы прадстаўлены ў яго кнігах “жылі-былі дзед Васільчык і баба Кацярына”, “Дзікая груша”, “Казкі”, “Чужое багацце” і іншых. Даючы ў сваіх казках вялікую волю фантазіі, геогій Марчук як мага цясней прывязвае дзеянне да канкрэтных рэалій. Гэта толькі на карысць. Атрымліваецца, што казка становіцца свайго роду жыццю падказкай.
Георгіям Васільевічам напісана каля дзесяці раманаў, 50 п’ес, столькі ж казак, 100 навэл, 5 кінасцэнарыяў, ажно 400 афарызмаў. Каб дакладна сказаць, хто ён у беларускай літаратуры, дастаткова сказаць МАЙСТАР.

Бібліяграфія

Жыгалава, М. Маральна-філасофскія каштоўнасці жыцця ў сучаснай беларускай літаратуры / М. Жыгалава // Беларуская мова і літаратура . - 2015. - № 10. - С. 3-11.
Іконнікава, Л. Аўтабіяграфічная проза Георгія Марчука: мастацкае асэнсаванне асабістага вопыту / Людміла Іконнікава // Роднае слова. - 2017. - № 1. - С. 8 – 12.
Ковалев, М. Демоны рождаются на земле : роман Георгия Марчука "Год демонов" / М. Ковалев // Неман. - 2013. - № 4. - C. 216-217.
Марціновіч, А. Жыццё ва ўсёй шматграннасці / Алесь Марціновіч // Літаратура і мастацтва. - 2017. — 6 студз. — С. 7.
Навасельцава, Г. В. Мастацкае асэнсаванне малой радзімы ў раманах Георгія Марчука / Ганна Навасельцава // Роднае слова. - 2019. — № 10. — С. 4—6.
Навумовiч, У. Гімн землякам — "Давыд-гарадоцкія каноны" Георгія Марчука / У. Навумовіч // Роднае слова. - 2013. - № 1. - C. 19-20.
Трус, М. Марфалогія чарадзейных казак Георгія Марчука / М. Трус // Роднае слова. - 2012. - № 5. - C. 26-29.

[Admin]

“Нязгасная зорка беларускай зямлі”

9 снежня – 130 гадоў з дня нараджэння Макіма Багдановіча (1891 – 1917), беларускі паэт, перакладчык, літаратурны крытык, празаік, публіцыст.
Літаратурная дзейнасць Максіма Багдановіча ўзбагаціла беларускую паэзію на такія нязнаныя дагэтуль класічныя ўзоры вершаскладаньня, як санэт, трыялет, танка, рубай, рандо, рэндэль, тэрцына і інш.
Максім Багдановіч заклаў пачатак беларускай літаратурна- прафэсійнай крытыкі. Гісторыка-літаратурная канцэпцыя Максіма Багдановіча найбольш поўна раскрылася ў яго працах “Кароткая гісторыя беларускай пісьменнасьці XVI стагоддзя”, “За сто лет”, “Новый период в истории белорусской литературы” і “Белорусское возрождение”.
Нарадзіўся ў сям’і педагога, этнографа, мовазнаўца Адама Ягоравіча Багдановіча і Марыі Апанасаўны Багдановіч. Маленства і юнацтва будучага паэта прайшлі ў гарадах, звязаных са службовымі прызначэннямі бацькі: у Гродне (1892-1896 гг.), Ніжнім Ноўгарадзе (1896-1908 гг.), Яраслаўлі (1908-1916 гг.). Вучыўся ў Ніжагародскай мужчынскай гімназіі, скончыў Дзямідаўскі юрыдычны ліцэй у Яраслаўлі, затым пераехаў у Мінск. Працаваў сакратаром губернскай харчовай камісіі, быў пастаянным наведвальнікам клуба беларускай інтэлігенцыі “Беларуская хатка”, браў чынны ўдзел у працы мінскага аддзела Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны.
У лютым 1917 г., цяжка хворы на сухоты, ён выехаў на лячэнне ў Ялту, дзе і памёр. Пахаваны беларускі паэт на гарадскіх ялцінскіх могілках.
Першы друкаваны твор – алегарычная казка-прытча “Музыка” – убачыў свет у газеце “Наша ніва” (1907г.). Пры жыцці Багдановіч выдаў толькі адзін зборнік вершаў “Вянок” (Вільня, 1913 г.), які стаў унікальнай з’явай беларускай літаратуры. На беларускую мову пераклаў творы Гарацыя, Авідзія, Ф.Шылера, Г.Гейнэ, А.Пушкіна і іншых.
Шмат вершаў Багдановіча пакладзены на музыку, вершы “Зорка Венера” і “Слуцкія ткачыхі” бытуюць як народныя песні. Імем паэта названы вуліцы ў Гродне, Мінску, Гомелі, Быхаве, Яраслаўлі, школа і бібліятэка ў Мінску.
У г. Гродна, на доме, у якім у 1892-1896 гг. жыла сям’я Багдановічаў (зараз вул. 1-га Мая,10), у 1965 г. была ўсталявана мемарыяльная дошка, а ў 1986 г. - адкрыты музей М.Багдановіча, як літаратурны аддзел Гродзенскага дзяржаўнага гісторыка-археалагічнага музея. Сярод яго экспанатаў – асабістыя рэчы паэта, дакументы, пісьмы і іншыя рэчы сям’і Багдановічаў, прадметы побыту канца ХІХ-га - пачатку XX стст.

Бібліяграфія

Максім Багдановіч : энц. / склад. І.У.Саламевіч, М.В.Трус ; рэдкал.Т.У.Бялова і [інш.]. - Мінск : Беларус. Энцыкл. iмя П.Броўкi, 2011. – 608 с.
Барадуля, Т. В. "Успамінаў я ўсё сумесна перажытае з любоўю..." / Яна Будовіч // Літаратура і мастацтва. - 2019. — 4 кастр. — С. 4.

Головко, С. Белорусский поэт с берегов Волги / С. Головко // Беларуская думка. - 2018. — № 9— С. 42—49.

Дзмітрыенка, А Загадка Максіма Багдановіча / Алена Дзмітрыенка // Роднае слова. — 2015. — № 12. — С. 55—57

Запартыка, М. "Я ўсё жыццё імкнуўся да святла..." : да 155-годдзя з дня нараджэння Адама Багдановіча / Марына Запартыка // Літаратура і мастацтва. - 2017. — 31 сак. — С. 7.

[Admin]

“Жыццё даецца, каб жыццё тварыць…”

18 лістапада – 90 гадоў з дня нараджэння (1931) А.І.Вярцінскага, паэта, драматурга, публіцыста, крытыка.
Адным з выдатнейшыхбеларускіх паэтаў другой паловы ХХ ст., чыя творчасць з’яўляецца прыкладам філасафічнасці, гуманізму і высокага грамадзянскага пафасу, з’яўляецца Анатоль Ільіч Вярцінскі.
Нарадзіўся ён у в. дзямешкава Лепельскага раёна Віцебскай вобласці ў сялянскай сям’і. У час Вялікай Айчыннай вайны разам з маці знаходзіўся на акупіраванай фашыстамі тэрыторыі. Атрымаўшы сярэднюю адукацыю, А. Вярціскі ў 1951 г. паступіў на аддзяленне журналістыкі БДУ, якое скочыў у 1956 г. Працаваў рэдактарам у розных выдаведствах. З 1964 года член Саюза пісьменнкаў БССР.
Першы паэтычны зборнік “Песня пра хлеб” быў выдадзены ў 1962 г. У яго ўвайшлі лірычныя вершы і аднайменная аэма. У ранніх творах пісьменіка апавядаецца пра вясковае і студэнцкае жыццё, выпрабаванні мінулай вайны. У наступных кнігах – “Тры цішыні” (1966), “Чалавечы знак” (1968), “З’яўленне” (1975), “Святло зямное” (1981) і іншых – праявілася творчая індывідуальнасць А.Вярцінскага. Яго паэзія захоўвае ранейшыя матывы пранікнення ў свет простых людзей, але яна стала больш рацыянальнай, шматзначнай, эстэтычнай, накіраванай на філасофскае асэнсаванне маральна-этычных праблем. Аўтар арганічна спалучае сацыяльнае і нацыянальнае з агульначалавечым, ён арыентуе чытача на спасціжэнне высокага ідэалу, на пошукі ім гармоніі, глыбокае разуменне сэнсу жыцця.
Значнае месца ў творчасці паэта займаюць тэмы вайны (вершы “Рэквіем па кожным чацвертым”, “Плач спаленай вёскі”, “Вечны сон, вечны звон”, “Два полі” і інш.), нацыянальнай самасвядомасці беларусаў (“Баіцца быць беларус беларусам…”, “Пра дараванне”, “Слова на развітанне. Пярэдадзень міленіума” і інш. Ён часта звяртаеца да вобразаў маці, роднай хаты, вяскоўцаў (вершы “Мы жывём, каб вярнуцца”, “Замест эпітафіі”, “Дзень добры, мама!”, цыкл “Спі, родная” і інш.)
Лепшымі творамі А. Вярцінскага з’яўляюцца ліра-эпічныя паэмы. У іх паэт асэнсоўвае вечныя праблемычалавечага жыцця, маральныя каштоўнасці. Паэма “Песні пра хлеб” (1962) вылучаецца народнасцю, каларытнасцю, натуралістычнасцю, сімвалічнасцю апісання сялянскага побыту. Паэма “Заазер’е” (1968) прысвечана маці і лічыцца своеасаблівым сыноўнім гімнам, маналогам вялікай паэтычнай сілы”.
Літаратурная і публіцыстычная дзейнасць А. Вярцінскага адзначана Дзяржаўнай прэміяй БССР імя П.М.Лепяшынскага ў вобласці публіцыстыкі і журналістыкі (1988), Гнаровай граматай Прэзідыума Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь (1996), ён з’яўляецца заслужаным работнікам культуры Беларусі.
Бібліяграфія
1. Вярцінскі Анатоль Ільіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / гал. рэд. Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 1997. – Т. 4. – С. 397.
2. Баршчэўскі, Л. П. Паэзія Анатоля Вярцінскага / Л. П. Баршчэўскі, П. В. Васючэнка, М. А. Тычына // Словы ў часе і прасторы: літаратура апошняга стагоддзя. – Мінск, 2015. – С. 283–284.
3. Анатоль Вярцінскі : беларускі паэт // Полымя. – 2007. – № 2. – C. 126 – 129.
4. Вашчанка, А. П. Слова пра старэйшага сябра / Аляксандр Вашчанка // Полымя. – 2016. – № 11. – С. 152–157.
5. Жуковіч, В. Клопаты Анатоля Вярцінскага : эсэ / Васіль Жуковіч // Дзеяслоў. – 2018. – № 6. – С. 228 – 238.

[Admin]

Я – Іван з Беларусі

21 кастрычніка - 100 гадоў з дня нараджэння Івана Андрэевіча Муравейкі (1931 – 2016), паэта, літаратуразнаўцы, фалькларыста, перакладчыка, грамадскага дзеяча, народнага паэта Беларусі, заслужанага дзеяча навукі Беларусі.

Іван Андрэевіч Муравейка нарадзіўся ў вёсцы Таль Любанскага раёна Мінскай вобласці ў простай сялянскай сям’і. Вучыўся ў Тальскай сямігодцы, а затым у Любанскай сярэдняй школе № 1. Ужо с самага дзяцінства пачаў спрабаваць свае сілы ў літаратуры. Самы першы твор – верш “Зіма” – быў надрукаваны ў 1936 годзе ў газеце “Піянер Беларусі”. У 1939 годзе паступіў у Мінскі камуністычны інстытут журналістыкі імя Кірава. Але вучобу прыйшлося перарваць – у снежні гэтага ж года ён быў прызваны на службу ў Чырвоную Армію ў Паўночна-Каўказскую ваенную акругу. У хуткім часе пачалася Вялкая Айчынная вайна, і з ліпеня 1941 года радавы 128-й стралковай дывізіі Іван Муравейка знаходзіцца ў дзеючай арміі на Заходнім фронце. У жніўні 1941 – цяжка паранены. Трапіў у шпіталь, адкуль, падлячыўшыся, арымаў накіраванне на вучобу ў Навасібірскае ваеннае пяхотнае вучылішча. Курс быў паскораны, і ўжо ў 1942 годзе вучоба была закончана. Некаторы час Іван Муравейка знаходзіўся ў рэзерве штаба Заходняга фронту, а потым быў прызначаны камандзірам узвода 142-га стралковага палка. З гэтага часу і да самага заканчэння вайны І.А.Муравейка ў дзеючай арміі працаваў карэспандэнтам. Ён дайшоў да Берліна і на сцяне рэйхстага пакінуў свой аўтограф: “Іван з Беларусі”. Узнагароджаны ордэнамі Айчыннай вайны I і II ступені, ордэнам Чырвонай Зоркі, медалямі. Дэмабілізаваўся з арміі ў красавіку 1947 года і вярнуўся на Любаншчыну. Больш за 35 гадоў адпрацаваў у рэдакцыі раённай газеты. Працу у рэдактара газеты Іван Андрэевіч сумяшчаў з літаратурнай дзейнасцю. У 1953 годзе прыняты ў Саюз пісьменнікаў Беларусі. І па-сапраўднаму “знайшоў” сябе ў дзіцячай паэзіі. З’яўляецца аўтарам каля 20 сборнікаў для самых маленькіх. У 1955г. выйшла яго першая кніга вершаў “Песня над палямі”, наступная кніга –“Ручаінкі” – у 1956 годзе. Потым былі зборнікі “Пра работу і ляноту” (1960), “Сняжынкі-смяшынкі”(1962), “Сем колераў вясёлкі”(1965), “Дуб і дубок”(1977), “Я прыдумаў казку”(1985) “ Сем унукаў- сем дзядоў”(1996), “Куды не пойдзеш – цуды знойдзеш”(2001), “Вадзіца з крыніцы”(2006), “Чые рукі прыгажэйшыя?”(2012) і іншыя.
Тэме Вялікай Айчыннай вайны прысвечаны зборнікі “Прынес з вайны”(1991), “Была вайна”(2009), “Я – Іван з Беларусі” (2010, 2014). Роднай Любаншчыне прысвечаны зборнік нарысаў і вершаў “Лебядзіны край”(2009). Шэраг вершаў Івана Муравейкі пакладзены на музыку кампазітарамі С.Альхімовічам, I.Кузняцовым, П.Падкавыравым, А.Туранковым, П.Якавенкам, М. Жураўскім і інш.
За заслугі перад беларускай культурай І.А.Муравейку ў 1982г. прысвоена званне Заслужанага работніка культуры Беларусі. У 1996г. ён стаў першым лаурэатам прэміі імя Васіля Віткі. У 2002г. узнагароджаны медаём Францыска Скарыны. Уладальнік літаратурнай прэміі “Залаты Купідон” за кнігу “Вадзіца з крыніцы”(2006). У 2006 годзе І.А.Муравейку прысвоена пачэснае званне “Ганаровы член Саюза пісьменнікаў Беларусі”.

Бібліяграфія:
1. Муравейка Іван // Беларускія пісьменнікі : біябібліяграфічны слоўнік / рэдкал. І. Багдановіч [і інш.]. – Т. 4. – С. 337–341.
2. Муравейка Іван // Энцыклапедыя літаратура і мастацтва Беларусі : у 5 т. / рэдкал. І. П. Шамякін [і інш.]. – Т. 3. – С. 702.
3. Муравека І. // Хрэстаматыя па беларускай дзіцячай літаратуры: вучэб. дапаможнік / склад. М. Ф. Шалоўская. – 2-е выд.., перапрац. І дап.. – Мінск : Выш. шк. , 1989. – С. 333–335.
4. Адкрыццё дзіцячага свету // Гурэвіч, Э. С. Беларуская дзіцячая літаратура (1917-1967) / Э. С. Гурэвіч. – Мінск : Навука і тэхніка, 1970. – С.107-187.
5. Карлюкевiч, А. З даверам да дзяцей : Иван Муравейка ; Алесь Карлюкевіч // Лiтаратура i мастацтва. – 2006. – № 43. – C. 15.

[Admin]

Ніл Гілевіч: “Мой усім вам паклон зямны…”

30 верасня - 90 гадоў з дня нараджэння Ніла Сымонавіча Гілевіча (1931 – 2016), паэта, літаратуразнаўцы, фалькларыста, перакладчыка, грамадскага дзеяча, народнага паэта Беларусі, заслужанага дзеяча навукі Беларусі.
Ніл Сымонавіч Гілевіч нарадзіўся ў вёсцы Слабада Лагойскага раёна. Першыя гады пасля Другой сусветнай вайны працаваў калгасным паштаром. З 1947 г. жыў у Мінску. Закончыў Мінскае педагагічнае вучылішча, філалагічны факультэт БДУ. Супрацоўнік кафедры беларускай літаратуры ўніверсітэта (1960-1986). З 1958 па 1963 г. працаваў літкансультантам газеты “Звязда”, рэдактарам альманаха замежнай літаратуры “Далягляды”. У 1963 г. абараніў кандыдацкую дысертацыю па гісторыі беларускай паэзіі ХХ ст., у 1978 годзе атрымаў вучонае званне прафесара, у 1980 г. – ганаровае званне заслужанага дзеяча навукі.
Ніл Гілевіч рабіў столькі, нібы жыў за некалькіх: паэт-лірык, сатырык і публіцыст, празаік, драматург, перакладчык, грамадскі дзеяч, асветнік, вучоны, фалькларыст. Член Саюза пісьменнікаў СССР (1954). Першы сакратар Саюза пісьменнікаў БССР, праўлення СП СССР, дэпутат Вярхоўнага Савета БССР, член Прызідыума Вярхоўнага Савета, старшыня Пастаяннай камісіі Вярхоўнага Савета Беларусі па адукацыі, культуры і захаванні гістарычнай спадчыны, старшыня Таварыства беларускай мовы.
Дэбютаваў у друку з вершамі ў 1946 годзе. Аўтар многіх кніг, сярод якіх зборнікі паэзіі “Песня ў дарогу” (1957), “Прадвесне ідзе па зямлі” (1959), “Неспакой” (1961), “Як дрэва карэннем” і іншыя, зборнікі сатыры і гумару, дзіцячыя кнігі, зборнік п’ес “Начлег на буслянцы” (1980), аповесць “Перажыўшы вайну” (1988), кнігі па літаратуразнаўстве і фалькларыстыцы “Акрыленая рэвалюцыяй (паэзія “Маладняка”), “Паэтыка беларускіх загадак” (1976) і іншыя,. У 1985 годзе выйшаў раман у вершах “Родныя дзеці”.
Узнагароджаны ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга, Дружбы народаў, медалём Францыска Скарыны, балгарскім ордэнам Кірылы і Мяфодзія І ступені, ордэнам Югаслаўскай зоркі са стужкай, ордэнам князя Яраслава Мудрага ІІІ. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1980) за кнігу паэзіі “У добрай згодзе” і перакладчыцкую дзейнасць і Міжнароднай прэміі імя Хрыста Боцева. Народны паэт Беларусі (1991).

Бібліяграфія:

Бельскi, А. "...Усё адтуль, з гадоў дзяцінства" : Ніл Гілевіч як дзіцячы пісьменнік / Алесь Бельскі // Роднае слова. - 2006. - № 9. - C. 13-17.
Бутучак, Г. Захавальнік і абаронца беларускасці / Г. Бутучак // Наша слова. - 2011. - № 39. - C. 2.
Васiлёва, Л. У развагах над вершамі Ніла Гілевіча / Л. Васілёва // Бiблiятэка прапануе. - 2006. - № 4. - C. 25-27.

Гiлевiч, Н. З нарыса аб маёй радаслоўнай / Ніл Гілевіч // Роднае слова. - 2005. - № 5. - С. 82-86.
Гiлевiч, Н. Зусім коратка пра маіх братоў і сясцёр : Гілевіч Ніл аб сваёй сям'і / Ніл Гілевіч // Роднае слова. - 2005. - № 11. - C. 92-96.
Давiдоўская, Л. Ніл Гілевіч : Лаўрэаты Купалаўскіх прэмій / Людміла Давідоўская // Роднае слова. - 2004. - № 12. - C. 80.

[Admin]

Свечка на золкім небе

18 жніўня - 70 годоў з дня нараджэння (1946 г.) Аляксандра Андрэевіча Марціновіча, літаратуразнаўца, крытыка, публіцыста, краязнаўца, журналіста, празаіка.
Разнастайнацю вылучаецца дзейнасць Аляксандра Андрэевіча Марціновіча, не проста крытыка, а актыўнага, удумлівага папулярызатара нацыянальнай літаратуры і культурнай спадчыны Беларусі.
Асноўнымі жанрамі літаратурнай дзейнасці А. Марціновіча з’яўляюцца рэцэнзіі, літаратурныя агляды, нарысы, інтэрвью. Упершыню выступіў у рэспубліканскім друку ў 1964 г. спачатку як журналіст. Рэгулярна пачаў друкавацца з 1966г. У 1990г. выйшаў першы зборнік “Далучанасць”, дзе былі сабраны літаратурна-крытычныя артукулы, рэцэнзіі, эсэ. У ім аўтар аналізуе творы , якія па розных прычынах доўгі час былі невядомыя шырокаму колу чытачоў ці ўвогуле чакалі свайго часу ў архівах. Крытык разглядае новыя па тым часе творчыя здабыткі Я.Скрыгана, В.Быкава, К.Кірыенкі, Б.Сачанкі, Л.Арабей, Г.Далідовіча і інш.
У гэтым жа годзе выйшла новая кніга творчых партрэтаў “Пад небам вечнасці”. Крытык цёпла гаворыць пра тых, каго няма побач з намі, расказвае пра іх лёсы, творчасць, свае сустрэчы з імі.
Крапатлівая работа па выяўленні матэрыялаў пра жыццё і дзейнасць вядомых асоб выліваецца ў цэлыя кнігі нарысаў асобнай серыі “100 выдатных дзеячаў беларускай культуры”. На працягу ўсёй творчай дзейнасці А.Марціновіч цікавіўся краязнаўствам. Па крупінах збіраў матэрялы пра родны край. У 1992г. выйшла краязнаўчая кніга “Ля Каменкі бруістай” пра Капыль і ваколіцы, знакамітых людзей гэтай старонкі. Захапленне краязнаўствам падштурхнула А.Марціновіча да напісання гісторыка-дакументальных хронік гарадоў і раёнаў Беларусі “Памяць”. Гэта праца вымагала шмат часу, патрабавала дасканалага вывучэння краязнаўчых дакументаў у архівах, бібліятэках, сустрэч, частых паездак па раёнах. Яго артыкулы змешчаны ў выданнях, прысвечаных Лагойскаму, Старадарожскаму і Мядзельскаму раёнам. Асобнае месца ў творчасці літаратуразнаўца займае айчынная гісторыя. Пісьменнік стварыў больш за 300 гістарычных партрэтаў знакамітых суайчыннікаў. Ён з’яўляецца аўтарам гістарычных нарысаў і эсэ “Зерне да зерня” (1996 г.), “У часе прасветленыя твары” (1999 г.), “Элегіі забытых дарог” (2001 г.), “Хто мы, адкуль мы…” (2008 г.) і інш. Аповеды пра знакамітых асоб, пабудаваныя на гістарычным матэрыяле, вядомых і даўно забытых крыніцах, вызначаюцца лёгкасцю ўспрымання. Аўтар імкнецца дакладна выбудаваць месца гістарычнага персанажа ў беларускай навуцы, літаратуры, палітычным жыцці нашай краіны.
Шмат А.Марцінович піша пра беларускую дзіцячую літаратуру. У 1998г. выйшаў у двух кнігах дапаможнік для педагогаў дашкольных устаноў”Святло чароўнага ліхтарыка: выбраныя старонкі гісторыі беларускай дзіцячай літаратуры”. Юнаму чытачу адрасаваны такія кнігі, як “Свяці, зорка, свяці: дзецям пра Максіма Багдановіча”(2011г.), “Кот, які сябраваў з камп’ютарам” (2012г.), “Чудеса дикого леса” (2015г.) і інш. У кожным апавяданні, казцы пісьменнік здолеў выбраць адпаведную мысленню дзіцяці інтанацыю.
Творчая дзейнасць А.Марціновіча атрымала прызнанне. Ён лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь імя К.Каліноўскага, літаратурнай прэміі “Дэбют” імя М.Багдановіча, Літаратурнай прэміі ў галіне крытыкі імя У.Калесніка, прэмій “Залаты Купідон”, “Залатое пяро”. Узнагароджаны медалём Ф.Скарыны.

Бібліяграфія:
1. Марціновіч Аляксандр Андрээвіч // Беларуская энцыклапедыя: у 18 т. / / гал. рэд. Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 2000. – Т.10. – С. 148.
2. Марціновіч, А. Іншага жыцця не ўяўляю // З росных сцяжын: аўтабіягр. Пісьменнікаў Беларусі / А. Марціновіч. – Мінск, 2009. – 248–267.
3. Марціновіч, А. Былое, але не думы: сёе-тое з пражытага і перажытага / Алесь Марціновіч // Полымя. – 2016. - № 1. – С.21-71; № 2. – С. 6-69.
4. Карлюкевіч, А. Разгледзець чалавечнасць : творчыя абсягі А.Марціновіча / Алесь Карлюкевіч // Роднае слова. – 2006. - № 8. – С. 26-27.

[Admin]

Беларусь! Твая дачка я

1 студзеня – 70 гадоў з дня нараджэння Вольгі Іпатавай (1945),
беларускай пісьменніцы

Ці не сама Еўфрасіння кіравала яе дарогу ў тую букіністычную кнігарню, куды выпадкова (?) зайшла маладзенькая супрацоўніца Гродзенскага тэлебачання, якая прыехала ў Каўнас па новы прыстойны абутак, а замест яго павезла дадому тоўстую кнігу Вацлава Ластоўскага “Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі”, што разгарнулася якраз на выяве Еўфрасінні Полацкай? А наперадзе яшчэ чакалі архівы, старыя фаліянты, пакутлівы творчы пошук – і кнігі, са старонак якіх самыя лепшыя людзі, народжаныя на беларускай зямлі, колішнія героі, узіраюцца ў нашы твары, пазнаючы ў нас свае рысы, з пачуццём роспачы, часам нават расчаравання, але заўсёды з надзеяй...
Вольга Міхайлаўна Іпатава – аўтарка выбітнай прозы пра беларускую мінуўшчыну: цыкла апавяданняў “Гул далёкіх стагоддзяў” (змешчаны у кнізе “Перакат”), аповесцяў “Прадыслава”(1971), “За морам Хвалынскім”, “Чорная княгіня”,”Агонь у жылах крэменю” (усе 1969), “Ліпенскія навальніцы”(1973) і “Парасткі” (1976). Проза, насычаная яркімі вобразамі, кожны з якіх застаецца ў памяці, склала зборнікі “Вецер над стромай”(1977), “Дваццаць хвілін з Немезідай” (1981), “Перакат” (1984). У 1996 годзе выдадзена кніга «Паміж Масквой і Варшавай», у 2002 годзе выйшла трылогія «Альгердава дзіда» («Залатая жрыца Ашвінаў», «Вяшчун Гедыміна», «Альгердава дзіда») і інш.
Імкненне зрабіць веды пра беларускую гісторыю максімальна пашыранымі сярод самых розных чытацкіх катэгорый уплывае на сюжэты раманаў Вольгі Іпатавай. Інтрыга, неверагодныя прыгоды, яркія характары, моцныя пачуцці, экзатычнасць язычніцкай веры нашых продкаў, нечаканыя сюжэтныя хады – усё гэта пашырае кола чытачоў. Мова Іпатаўскіх раманаў настолькі дасканалая, што стварае падманнае адчуванне лёгкасці, уласцівае толькі сапраўднай прозе.

Бібліяграфія:

1. Ипатова Ольга Михайловна // Республика Беларусь: энцикл. в 6 т. / редкол.: Г. П. Пашков [и др.]. - Минск, 2006. – Т. 3. - С. 796
2. Іпатава Вольга Іпатава // Беларуская энцыклапедыя у 18 т. / рэдкал. Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 1998. – Т. 7. – С. 300
3. Іпатава Вольга Іпатава // Энцыклапедыя літаратуры і мастацства Беларусі у 5 т. / рэдкал. І. П. Шамякін [і інш.]. – Мінск, 1985. – Т. 2. – С. 593
4. Знакамітыя людзі Карэліччыны : [камплект з 4 паштовак] / Карэліцкая цэнтральная раённая бібліятэка, Аддзел бібліятэчнага маркетынгу. - Карэлічы, 2012. - 1 вокладка (4 асобных ліста)

5. Макмілін, А. Пісьменства ў халодным клімаце : беларуская літаратура ад 70-х гг. XX ст. да нашых дзён / Арнольд Макмілін. - Беласток : Orthdruk, 2011. - 910 с.
6. Савік, Лідзія Сымонаўна. Адна між замкаў : лiтаратурны партрэт Вольгi Iпатавай / Л. С. Савiк. – Мінск, 2003. – 165 с.
7. Шынкарэнка, Вольга Карпаўна. Нястомных пошукаў дарога : праблемы паэтыкi сучаснай беларускай гiстарычнай прозы / В. К. Шынкарэнка. - Мінск, 2002. – 207 c.
8. Якавенка, Н. В. Аўтарскі пераклад беларускай мастацкай прозы XX - пачатку XXI стагоддзя / Н. В. Якавенка // Весці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Серыя гуманітарных навук = Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия гуманитарных наук = Proceedings of the National Academy of Sciences of Belarus. Humanitarian Series. - 2013.- № 2. - С. 99 - 103.
9. Кірушкіна, М. Мастацкія адметнасці гістарычнай прозы Вольгі Іпатавай / Марыя Кірушкіна // Роднае слова. - 2013.- № 7. - С. 26 - 28.
10. Лясун, Л. Мастацкая літаратура і гісторыя / Л. Лясун // Роднае слова. - 2007. - № 8. - C. 46 - 48
11. Дамарад, I. У пошуках нацыянальнага героя / І. Дамарад // Роднае слова. - 2005. - № 3. - C. 12 - 16
12. Лаўрык, Т. Апошняя з роду крывічоў / Т. Лаўрык // Роднае слова. - 2004. - № 12. – С. 72 - 79
13. Дамарад, I. "Князёўнаю полацкую пачаты..." / І. Дамарад // Роднае слова. - 2004. - № 8. - C. 8 - 11
14. Несцяровіч, Л. Жыць паводле свайго прызначэння / Л. Несцяровіч // Бібліятэка прапануе. - 2004. - № 6. - С. 18 - 21
15. Шынкарэнка, В. Прасцяг бясконцы ў дзіды часу / В. Шынкарэнка // ЛіМ. - 2002. - 12 крас.(№ 15 - 16). - C. 6 - 7
16. Шынкарэнка, В. У кожнага свой шлях / В. Шынкарэнка // Маладосць. - 2001. - № 11. - С. 230 - 236
17. Якімец, I. I. Паэтыка экзотыкi / І. Якімец // Весн. БДУ. Сер. 4. - 2001. - № 1. - C. 41 - 44
18. Шынкарэнка, В. Нам адраджацца - праз вяртанне / В. Шынкарэнка // Беларусь. - 2000. - № 9. - C. 40 - 42
19. Савік, Л. Дрэва надзеi / Л. Савік // Полымя. - 1999. - № 12. - С. 204 - 212