Акцыя "Чытаем беларускую кнігу", Літаратурныя юбілеі Опции

[Admin]

Душой прамоўленае слова

5 красавіка – 80 гадоў з дня нараджэння (1943г.) Мар’яна Мікалаевіча Дуксы, паэта.
Мар’ян Дукса – прадстаўнік паэтычнага пакалення, да якога адносяцца Я.Янішчыц, Н.Мацяш, М.Мятліцкі, В.Шніп, Л.Рублеўская і інш. Яно увайшло ў літаратуру ў 1970-80-х гг. і заявіла пра сябе сваёй яркай індывідуальнасцю.
Нарадзіўся ён у в.Каракулічы Мядзельскага раёна Мінскай вобласці ў сялянскай сям’і. У 1958-1960 гг. займаўся ў Свірскім вучылішчы механізацыі сельскай гаспадаркі. Закончыўшы яго, працаваў у калгасе. У 1964 годзе М.Дукса паступіў на філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. На пятым курсе ён быў прыняты ў члены Саюза пісьменнікаў Беларусі. Пасля заканчэння вучобы ў 1969 г. настаўнічаў у сярэдняй школе в.Солы Смаргонскага раёна. З 1987 г. прысвяціў сябе творчай дзейнасці. У 2013г. паэт стаў ганаровым грамадзянінам Смаргоні.
Першы верш М.Дуксы быў надрукаваны ў мядзельскай раённай газеце “Нарачанская зара” ў 1960 г. З 1963 г. яго творы рэгулярна з’яўляюцца ў рэспубліканскім друку. У 1967 г. выйшаў паэтычны зборнік “Спатканне”. Потым былі выдадзены кнігі “Крокі”(1972), “Станцыя” (1974), “Прыгаршчы суніц” (1976), “Валуны на пагорках” (1994), “Прыйсці да алтара” (2003) і інш.
Лірычная апавядальнасць у іх спалучаецца з канкрэтнасцю назіранняў. Ад эмацыянальна ўзвышаннага ўспрыняцця рэчаіснасці паэт усё больш схіляецца да аналізу, раскрыцця маральна-духоўных каштоўнасцей. У 1990 годзе за кнігу паэзіі “Заснежаныя ягады” аўтар атрымаў Літаратурную прэмію імя А.Куляшова. У 2016 годзе за кнігу паэзіі “Птушка вечнасці – душа” М.Дукса атрымаў Нацыянальную літаратурную прэмію.
Адной з асаблівасцей паэзіі М.Дуксы стала яе філасафічнасць, схіленне ад эмоцый да разважанняў пра вечныя праблемы чалавечага існавання: жыццё і смерць, дабро і зло, часовае і вечнае, чалавек і прырода. Вершы традыцыйныя па сваёй будове, рэалістычныя па змесце: у іх паэтызуецца родны куток, басаногае дзяцінства, традыцыі вясковага жыцця, асэнсоўваецца шматпакутны лёс беларускага сялянства на розных этапах гісторыі.
Прызнаны майстар лірычнага верша М.Дукса запрашае чытача падумаць разам над самымі надзённымі пытаннямі жыцця.
Бібліяграфія
Бельскі, А. “Ахвярны агонь прымірэння” : (Мар’ян Дукса) / Алесь Бельскі // Краса і смутак: дапам. для настаўнікаў. – Мінск, 2000. – С. 145-150.
Камейша, К. Душой прамоўленае слова: творчы парт. М. Дуксы / Казімір Камейша // Роднае слова. – 2003. - № 4. – С. 8-10.
Мар’ян Дукса / падрыхт. І.Буторына, Г. Казловіч // Пачатковае навучанне: сям’я, дзіцячы сад, школа. – 2013. - № 5. – С. 80.
Сільнова, Л. “А людскія высілкі зноў квітнеюць ружамі…” / Людміла Сільнова // Наша вера. – 2016. - № 2. – С. 64-66.
Явіч, Я. Мар’ян Дукса: “Аўтар – галоўны герой і рэжысёр верша ці паэмы” / Яна Явіч // Літаратура і мастацтва. – 2016. – 23 верас. – С. 5.

[Admin]

Мужнасць салдата не старэе

18 сакавіка – 105 гадоў з дня нараджэння П. Пранузы (1918-2007), паэта, перакладчыка, педагога.
Паўлюк Прануза належыць да таго пакалення паэтаў, якія прайшлі нялёгкімі дарогамі вайны, здабывалі перамогу над ворагам цаной жыцця. Пражытае і перажытае ён адлюстроўваў у вершах, у якіх перадаў сваё бачанне свету, адметную вобразнасць і малодыю.
Нарадзіўся П.Прануза ў в.Вылева Добрушскага раёна Гомельскай вобласці ў сям’і рабочага. У 1941 г. скончыў філалагічны факультэт Гомельскага педагагічнага інстытута (цяпер Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Ф.Скарыны). У час Вялікай Айчыннай вайны служыў у зенітнай дывізіі, прымаў удзел у баях на Бранскім, Цэнтральным і Першым Беларускім франтах, дайшоў да Берліна і ў 1945 г. штурмаваў рэйхтаг, на якім адным з першых распісаўся ў знак перамогі над фашызмам. Дэмабілізаваўшыся, жыў і працаваў у Нясвіжы. Выкладаў беларускую мову і літаратуру ў Нясвіжскім педагагічным вучылішчы імя Я.Коласа, а потым у сярэдняй школе. У 1982 г. пераехаў у Мінск, дзе працягваў займацца творчай дзейнасцю.
Друкавацца пачаў у 1936 г. у раённай газеце “Сталінец”, потым у “Гомедльскай праўдзе”, дзе ў 1936 г пад псеўданімам Паўдлюк Пранузаў быў змешчаны верш “Сонца ўпала за дахам”. У гады вайны вершы паэта публікаваліся ў франтавых і армейскіх перыядычных выданнях, у сатырычнай газеце-плакаце “Раздавім фашысцкую гадзіну”. У 1946 г выйшла яго першая кніга “Разгневанная зямля”. За гады творчай працы былі выдадзены зборнікі “Добрай раніцы” (1951), “У дальнім раёне” (1954), “Мае землякі” (1957), “Рукі салдата” (1990) і інш. Свайму сябру, земляку, паэту-франтавіку М.Сурначову, які загінуў у час вайны, прысвяціў зборнік вершаў і ўспамінаў “Акопны спеў” (1986). У гэтых творах адлюстравана біяграфія маладога франтавога пакалення, якому давялосяпрайсці па дарогах вайны. Яны пазначаны асабістай выверансцю, суаднесенасцю з уласным лёсам аўтара.
Паэт узнагароджаны ордэнамі Айчыннай вайны ІІ ступені, Славы ІІІ ступені, медалямі і ганаровымі граматамі. У 2006 г. ён стаў Ганаровым грамадзянінам Нясвіжа. У 2015 г. Нясвіжскай цэнтральнай раённай бібліятэцы прысвоена імя П.Пранузы.

Бібліяграфія

1. Асаёнак, В. Я. 18 сакавіка — 100 гадоў з дня нараджэння П. Пранузы (1918 - 2007), паэта, перакладчыка, педагога : бібліяграфічны спіс / В. Я. Асаёнак // Новыя кнігі: па старонках беларускага друку. - 2018. — № 1. — С. 5—7 (дадатак).
2. Лiпскi, У. "Слязой не спачувайце вы..." : Паўлюк Прануза / У.Ліпскі // Лiтаратура i мастацтва. — 2007. — №19. —C.15.
3. Маляўка, М. У абозеніколі не быў : Паўлюк Прануза / МіколаМаляўка // Настаўніцкая газета. - 2018. — 5 мая. — С. 15.
4. ПаэзіяперыядуВялікайАйчыннайвайны / нав.рэд. Я. А. Гарадніцкі ; [укладанне, прадмова, каментарыі А. І. Бельскі]. - Мінск :Мастацкаялітаратура, 2020. - 829, [1] с.. - (Залатаякалекцыябеларускайлітаратуры).

[Admin]

Пякельная рэчаіснасць

18 лютага – 130 гадоў з дня нараджэння (1893) Максіма Гарэцкага, пісьменніка.
У духоўнай культуры беларускага народа выдатнае месца належыць самабытнай і рознабаковай творчасці Максіма Гарэцкага – непаўторнага творцы, палымянага публіцыста, руплівага даследчыка і навукоўца.
Максім Іванавіч Гарэцкі нарадзіўся ў вёсцы малая Багацькаўка, што на Мсціслаўшчыне, у сялянскай сям’і. Першапачатковую адукацыю атрымаў у мясцовай школе граматы. Затым вучобу працягваў у царкоўнапрыходскай школе сяла Вольшы. У 1909 годзе, вытрамаўшы вялікі конкурс, Максім паступіў ў Горы-Горацкае каморніцка-агранамічнае вучылішча.
Яшчэ падчас вучобы ў вучылішчы Максім Гарэцкі стаў супрацоўнічаць з газетай “Наша ніва” і як празаік і драматург ён заявіў аб сабе ўжо ў 1913 г., калі надрукаваў тут сваё апавяданне “У лазні” і п’есу “Атрута”.
Упэўнена распачатая літаратурная праца была, на жаль, перапынена. У ліпені 1914 года Максім Гарэцкі мусіў пайсці на абавязковую вайсковую службу. Неўзабаве разгарэлася першая сусветная вайна. Разведчык, сувязіст артылерыйскай батарэі, М.Гарэцкі спаўна зведаў усе жахі франтавых акопаў і цяжкасці тылавых шпіталёў. Але гэта была толькі запеўка перад наступнымі, усё больш і больш трагічнымі выпрабаваннямі. У студзені 1922г. М.Гарэцкага арыштавалі за “прыналежнасць да партыі камуністаў”, ён быў пасаджаны ў сумна вядомыя Лукішкі і праз два тыдні выкінуты ў нейтральную паласу. Потым, пачынае раскручвацца махавік сталінскіх рэпрэсій. Супраць беларускай інтэлігенцыі фабрыкуецца так званая справа “Саюза вызвалення Беларусі”. Па гэтай справе М.Гарэцкі ў ліку 108 выдатных дзеячаў беларускага дзяржаўнага адраджэння, навукі і культуры быў арыштаваны і асдуджаны на высылку ў горад Вятку. У 1937 г. Максіма Гарэцкага арыштавалі зноў. На гэты раз пазбегнуць трагедыі не ўдалося. Рашэннем “тройкі” адзін з найталенавіцейшых беларускіх пісьменнікаў быў расстраляны 10 лютага 1938 года.
Калі б ў яго творчай спадчыне былі б толькі запіскі “На імперыялістычнай вайне”, ён ужо стаў бы нацыянальным класікам. Праўда аб чалавеку на вайне – перад выбарам жыцця і смерці, перад карцінай масавай пагібелі такіх жа, як ты, людзей, - самая жорсткая, нечаканая, неверагодна балючая праўда. Максім Гаржэцкі прапусціў гэту праўду праз сябе: бачыў, яе, чуў, адчуваў. Але ж была яшчэ ў Максіма Іванавіча “Камароўская хроніка” – сапраўдная эпапея беларускага сялянскага жыцця. Як і ўсе іншыя значныя творы Гарэцкага, “Камароўская хроніка” – клад, сапраўднае радовішча нашай роднай матчынай мовы, яе стылёвых асаблівасцяў.
Максім Гарэцкі прыпыняўся ў нашым горадзе Лідзе ў 1920 годзе. Аб гэтым афіцыйна пазначана ў “Пракопавым дзённіку”. Дзякуючы гэтым запісам, мы лідчане, маем гонар за тое, што тут, на зямлі Лідскай застаецца памяць пра класіка беларускай літаратуры, жыццё якога ішло не па зайздросным шляху.
Бібліяграфія
Губская, В."Дайце нам нашу мясцінку пад небам": да 125-годдзя з дня нараджэння Максіма Гарэцкага : класік беларускай літаратуры, даследчык, патрыёт / В.Губская // Народная асвета. - 2018. — № 2. — С. 81—84.
Дасаева, Т. Максім Гарэцкі - беларусазнаўца : да 120-годдзя з дня нараджэння / Таццяна Дасаева // Роднае слова. — 2013. — №2.— C.6—12.
Іофе, Э.Максім Гарэцкі як класік літаратуры : (на аснове прац беларускіх крытыкаў і літаратуразнаўцаў) / Э.Іофе // Беларуская мова і літаратура. - 2018. — № 2. — С. 35—41.
Каляда, К. Жыццёвы і творчы шлях Максіма Гарэцкага : (урок у 10 класе) / К. Каляда // Беларуская мова і літаратура. Серыя "У дапамогу педагогу". - 2018. — № 8. — С. 32—38.
Хітрун, А. Шлях Максіма Гарэцкага ляжаў і праз Ліду / Алесь Хітрун // Лідская газета. - 2018. — 30 мая. — С. 8.

[Admin]

Жыццё заўжды бывае шчодрым

16 студзеня – 80 гадоў з дня нараджэння (1943) Міколы Чарняўскага, пісьменніка.

Пісаць для юнага чытача – справа складаная і сур’ёзная. Тут мала мець талент, а патрэбна яшчэ ўмець размаўляць з дзецьмі, разумець іх душы. Менавіта такім пісьменнікам і з’яўляецца Мікола (Мікалай Мікалаевіч) Чарняўскі, творчасць якога прасякнута шчырасцю і дабрынёй, пяшчотай і жыццёвай праўдай.
Нарадзіўся ён на Гомельшчыне ў шматдзетнай сям’і. Дзяцінства юнака было нялёгкім: рана страціў маці, таму даводзілася разам са сваімі старэйшымі братамі і сястрой дапамагаць бацьку па гаспадарцы.
Першы верш М.Чарняўскага “Васілёк” быў надрукаваны ў часопісе “Піянер Беларусі” ў 1958 годзе. Ужо ў ім выявілася паэтычная душа аўтара, клапатлівае стаўленне да роднага слова, уменне адчуць прыгожае.
Паэтычны талент пісьменніка раскрыўся менавіта ў дзіцячай літаратуры. Мікола Чарняўскі вельмі тонка адчувае асаблівасці ўспрымання дзяцей дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту, таму пераважная колькасць вершаў прысвячаецца ім. “Ад дзіцячага звонкага шчырага слова, адзначае Мікалай Мікалаевіч, - дабрэе, чысцее душа”.
Шмат паэт піша пра прыгажосць прыроды, станоўчыя чалавечыя якасці, такія як дабрыня, шчырасць, сумленнасць, дзякуючы літаратурным прыёмам пераасэнсоўвае фальклорныя казачныя вобразы.
Першы зборнік вершаў для дзяцей “Дзе лета канчаецца” выйшаў у 1963 годзе, калі М.Чарняўскаму было ўсяго 20 гадоў. Дзіцячая літаратура для пісьменніка – галоўнае прызначэнне ў жыцці, яго клопат, натхненне, любоў. Найбольш вядомыя зборнікі вершаў “Сонца ў хованкі гуляе” (1970), “Кліча горн” (1974), “Парад” (1976), “Хто сябруе з добрым днем?”(1981), “Каго баіцца зубр?” (1994) і іншыя, паэма “Апошні бой” ( 1967), аповесці “Бегунок пачынае думаць” (1965) і “Акадэмія… на колах, альбо За вясёлкай наўздагон” (1990).
Творы пісьменніка абуджаюць у дзяцей пачуццё дабрыні, душэўнай чуласці, умацоўваюць прыроджаны дзіцячы аптымізм, садзейнічаюць выхаванню любові да роднага слова і фарміраванню ў іх эстэтычнага густу. Яны захапляюць шчырасцю, багаццем гумару, фантастычнасцю, музычнасцю вершаваных радкоў, чароўным гучаннем беларускага слова.
Больш чым за шэсцьдзесят гадоў літаратурнай працы пісьменнікам зроблена нямала: выйшла больш за трыццаць кніг для дзяцей і дарослых. Чатыры разы ён станавіўся лаўрэатам рэспубліканскіх конкурсаў на лепшы твор для дзяцей і юнацтва.




Бібліяграфія

1.Чарняўскі Мікола // Беларускія пісьменнікі: біябібліяграфічны слоўнік: у 6 т. / пад рэд. А. В. Мальдзіса. – Мінск, 1995. – Т. 6. – С. 263.
2.Чарняўскі, М. Мікола Чарняўскі: “Любіце кнігу, і яна будзе вашым сябрам” : гутарка з паэтам / запісаў Леанід Клышко // Пралеска. – 2003. – № 1. – С. 19–21.
3.Маляўка, М. “Слова роднае – вечнасці след…” : штрыхі да творчага партрэта М.Чарняўскага / Мікола Маляўка // Роднае слова. – 2003. – № 1. – С. 9–12.
4.Яфімава, М. Прыгожа, займальна, мудра… / М. Яфімава // Пачатковая школа. – 2008. – № 1. – С. 32–43.

[Admin]

Святло хараства і дабрыні

22 снежня – 100 гадоў з дня нараджэння Алены Васілевіч (1922 –2021), пісьменніцы.
Алена Сямёнаўна Васілевіч, заслужаны работнік культуры Беларусі, увайшла ў гісторыю беларускай літаратуры ХХ ст, як пісьменнік аўтабіяграфічнай прозы
Нарадзілася на Случчыне. У васьмігадовым узросце засталася круглай сіратой, выхоўвалася ў сваякоў.
Пісаць Алена Васілевіч пачала яшчэ студэнткай філалагічнага курсу Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. У 1947 годзе на старонках часопіса “Беларусь” была апублікована невялічкая аповесць “У прастор жыцця”. З таго часу яе творы часта з’яўляліся ў газетах і часопісах, выходзілі асобнымі выданнямі. Асноўным жанрам пісьменніцы стала апавяданне. У цэнтры ўвагі – ваеннае і пасляваеннае жыццё людзей, праблемы іх асабістых узаемеадносін, маралі, выхавання дзяцей (аповесць “Шляхі-дарогі”, зборнікі апавяданняў “Блізкія знаёмыя”, “Падслухала сэрца”, “Адно імгненне” і інш.)
Высока былі ацэнены крытыкай апавяданні і навэлы “Горкі ліпавы мёд”, “Зімовая дарога”, “Марыула” і інш. Яны цікавы арыгінальнасцю выяўлення асобы аўтара, тонкасцю лірычных перажыванняў герояў, багаццем настроевых адценняў, актуальнасцю маральна-этычных праблем.
Майстэрства Алены Васілевіч праявіілася і ў апавяданнях для дзяцей. Зборнікі “Заўтра ў школу”, “Сябры”, “Апавяданні”, казка “Калінкавая рукавічка” – увайшлі ў дзецкую беларускую класіку. Сюжэты апавяданняў падказаны прыгодамі і здарэннямі, што адбыліся з дзецьмі самой пісьменніцы (“Геша”, “Цюлік”, “Арфа” і інш.) У большасці твораў шмат гульняў, забаў, прыдумак, мілых дзіцячых спрэчак. Адной з першых у беларускай дзіцячай літаратуры А.Васілевіч узняла трывожную, актуальную праблему душэўнага сіроцтва дзяцей (апавяданне “Шурка Рэмзікаў”), дзе распавядаецца пра вельмі няпросты лёс падлетка, што свет дзіцячай душы надзвычай складаны, а таму патрабуе асблівай увагі, цеплыні, ласкі, дабразычлівай патрабавальнасці.
Творчая індывідуальнасць А. Васілевіч асабліва ярка выявілася ў тэтралогіі “Пачакай, затрымайся…”. У 1976 годзе тэтралогія была адзначана Дзяржаўнай прэміяй БССР. Праз асабістае перадаюцца тут тыповыя рысы жыцця беларускай вёскі 1920-30-х гг. Па-мастацку ўзноўлены пейзажы, характэрныя асаблівасці побыту, працы, рытуалаў, беларускіх свят.
Шмат гадоў Алена Васілевіч уваходзіла ў склад Усесаюзнага савета па дзіцячай і юнацкай літаратуры, неаднаразова выбіралася ў праўленне Саюза пісьменнікаў Беларусі, праўленне Літфонду Саюза пісьменнікаў Беларусі. Яна ўзнагароджана ордэнам “Знак пашаны”, медалямі, шматлікімі ганаровымі граматамі.




Бібліяграфія

1. Васілевіч Алена // Беларускія пісьменнікі: біябібліягр. слоўнік : у 6 т / рэдкал. Ірына Багдановіч і інш.. – Мінск, 1992. – Т. 1. – С. 515-519.
2. Беларускае апавяданне 1920—1930-х гадоў / [укладанне, прадмова і каментары І. М. Шаладонава] ; навуковы рэдактар Я. А. Гарадніцкі. - Мінск : Мастацкая літаратура, 2021. - 765, [1] с. - (Залатая калекцыя беларускай літаратуры).
3. Дасаева, Т. Н. Зямля, дзе было наканавана нарадзіцца... : Случчына ў аўтабіяграфічнай прозе Алены Васілевіч / Таццяна Дасаева // Роднае слова. - 2018. — № 11. — С. 10—13.
4. Несцяровіч, С. У. Апавяданне А. Васілевіч "Горкі ліпавы мёд" : матэрыял да ўрока дадатковага чытання ў VII класе / С. У. Несцяровіч // Беларуская мова і літаратура. - 2019. — № 11. — С. 13—15.
5. Раманенка, Т. М. Апавяданне "Горкі ліпавы мёд" Алены Васілевіч : урок дадатковага чытання ў 7 класе / Т. М. Раманенка // Беларуская мова і літаратура. Серыя "У дапамогу педагогу" . - 2018. — № 3. — С. 9—11.
6. Церах, В. П. Алена Васілевіч. Апавяданне "Сябры" (6 клас) / В. П. Церах // Беларуская мова і літаратура. - 2020. — № 4. — С.10—14.

[Admin]

Вялікі дойлід нацыянальнай культуры (Якуб Колас)

3 лістапада – 140 гадоў з дня нараджэння Якуба Коласа (1882-1956), народнага паэта Беларусі.
У сапраўднага пісьменніка ёсць дата нараджэння і няма даты смерці. Гэтыя словы з поўным правам можна аднесці да Якуба Коласа – вялікага беларускага паэта і празаіка, драматурга і перакладчыка, крытыка і публіцыста, буйнога вучонага, выдатнага лінгвіста, фалькларыста, настаўніка моладзі, арганізатара навукі і выдавецкай справы ў рэспубліцы. Аддаленасць часу не робіць яго творчасць менш значнай. Наадварот, яна набывае ўсё большую актуальнасць, а талент пісьменніка прадаўжае прыцягваць увагу чытачоў і сёння.
Нарадзіўся Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч (сапраўднае імя Я.Коласа) у в.Акінчыцы былога Мінскага павета ў сям’і лесніка. Спачатку вучыўся ў Мікалаеўскім народным вучылішчы, у 1898г. паступіў у Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, пасля заканчэння якой выкладаў на Палессі.
Пісаць Я.Колас пачаў на рускай мове. У друку дэбютаваў вершам, напісаным па-беларуску “Наш родны край” (1906). У 1910г. у Вільні выйшаў першы зборнік вершаў “Песні-жальбы”, затым – кнігі прозы “Апавяданні” (1912), “Родныя з’явы” (1914). Асобнымі выданнямі былі надрукаваны ў Пецярбургу апавяданні “Нёманаў дар” і “Тоўстае палена” (абодва ў 1913 г.). 1920-я гг. былі надзвычай плённымі ў творчасці Я. Коласа. У гэты час ён стварыў паэмы “Новая зямля” і “Сымон-музыка”, выдаў паэтычны зборнік “Водгулле”, кнігу апавяданняў “Казкі жыцця”, напісаў аповесці “У палесскай глушы” і “Углыбі Палесся”, якія склалі аснову трылогіі “На ростанях”. У неспрыяльных умовах 1930-х гг. Я.Колас рабіў усё магчымае для развіцця беларускай мовы, літаратуры і культуры. Пісьменнік выступаў з вершаванымі творамі, апублікаваў аповесці “Адшчапенец” і “Дрыгва”, п’есы “Вайна вайне” і “У пушчах Палесся”, працаваў над паэмай “На шляхах волі”. Перыяд Вялікай Айчыннай вайны – адметны і складаны этап у творчай дзейнасці Я.Коласа. Усенародная трагедыя выклікала пачуцці горычы, гневу, абурэння, гатоўнасці непасрэдна далучыцца да абаронцаў роднай зямлі. Зброяй у гэтай барацьбе стала палымянае мастацкае слова. Верш “Шалёнага пса – на ланцуг!” быў надрукаваны ў газеце “Правда” ўжо 24 чэрвеня 1941 г. За творы ваенных гадоў Я. Коласу была прысуджана ў 1946 г. Дзяржаўная прэмія СССР. У 1949 г. ён атрымаў другую Дзяржаўную прэмію СССР за паэму “Рыбакова хата”.
У Беларусі свята ўшаноўваецца памяць народнага песняра. За лепшыя празаічныя творы і літаратуразнаўчыя працы два разы ў год прысуджаецца Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь імя Я. Коласа. У 1959 г. у Мінску быў адкрыты Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Я.Коласа. На радзіме пісьменніка музеефікаваны мемарыяльныя сядзібы Акінчыцы, Смольня, Альбуць, Ласток. Шмат гадоў праводзіцца навуковая канферэнцыя “Каласавіны”. Імем народнага паэта названы многія ўстановы, вуліцы, скверы рэспублікі. У Мінску на плошчы, якая носіць яго імя, узведзены бронзавы манумент пісьменніка. Па рашэнні ЮНЭСКА ў міжнародным маштабе адзначалася стагоддзе з дня нараджэння паэта Беларусі.

Бібліяграфія

1. Александровiч, С. Крыжавыя дарогi : аповесць пра Якуба Коласа / Сцяпан Александровiч. — Мінск : Маст. лiт., 1985. — 333 с.
2. Александровiч, С. На шырокi прастор : аповесць пра Якуба Кооласа / Сцяпан Александровiч. — Мінск : Маст. лiт., 1979. — 352 с.
3. Бачыла, А. Крыло неспакою = Крыло тревоги : пошук, роздум, палемiка, успамiны / Алесь Бачыла. — Мінск : Маст. лiт., 1985. — 268 с.
4. Бельскі, А. Палессе ў паэзіі Якуба Коласа // Галасы і вобразы : літ.-крыт артыкулы / Алесь Бельскі. — Мінск, 2008. — С. 43—47.
5. Брыль, Я. Родны кут : Янка Брыль пра сустрэчы з Якубам Коласам / Янка Брыль // Беларуская думка. — 2017. — № 10. — С. 36—40.
6. Вабішчэвіч, Т. Дэбютны зборнік "Песні-жальбы" Якуба Коласа ў ацэнках рэцэнзентаў / Таццяна Вабішчэвіч // Роднае слова. — 2020. — № 11. — С. 11—15; № 12. — С. 10—13.
7. Вядомы і невядомы Якуб Колас : вобраз народнага паэта ў фотаздымках БЕЛТА // Беларуская думка. — 2017. — № 10. — С. 34—35.
8. Галоўка, С. Курскія ростані Якуба Коласа / Сягрей Галоўка ; фота // Беларуская думка. — 2021. — № 4. — С. 44—49.

[Admin]

Спасцігаючы горыч часу

7 кастрычніка – 90 гадоў з дня нараджэння Івана Пташнікава (1932, Лагойскі р-н – 2016), пісьменнік, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя Я. Коласа.
Іван Мікалаевіч Пташнікаў (1932-2016) – беларускі пісьменнік. Нарадзіўся 7 кастрычніка ў вёсцы Задроздзе Лагойскага раёна Мінскай вобласці.
Скончыўшы ў 1951 годзе Плешчаніцкую беларускую сярэднюю школу, Пташнікаў паступіў у Беларускі тэатральны інстытут на акцёра. Але не вучыўся, вярнуўся дамоў.
У 1952 годзе паступіў на аддзяленне журналістыкі філалагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Скончыў у 1957 годзе. Працаваў у Дзяржаўным выдавецтве БССР (1957-1958), часопісах «Маладосць» (1958-1962), «Полымя» (1962-1995).
У 1957 годзе, калі Іван Пташнікаў быў яшчэ студэнтам апошняга курса, у часопісе «Полымя» была надрукавана аповесць «Чачык». Менавіта з гэтай аповесці пачынаецца яго творчая біяграфія.
Пасля з’яўляюцца іншыя новыя творы пісьменніка. Яны склалі першую кнігу апавяданняў і аповесцей «Зерне падае не на камень» (1959).
Творчасць Івана Пташнікава – гэта творчасць аднаго з самых таленавітых і яркіх прадстаўнікоў свайго пакалення, пакалення дзяцей вайны. Чароўны свет прыроды, жыццё людзей, іх праца, побыт, узаемаадносіны, іх барацьба за незалежнасць і аднаўленне роднага краю, іх мужнасць і шчодрасць душы – усё гэта фарміравала духоўны свет пісьменніка, яго творчую натуру.
Асаблівае месца ў творах Івана Пташнікава займае тэма вайны.
Апавяданні «Алёшка», «Алені», «Бежанка», «Эфка» пра падлеткаў, якія сталелі ў выпрабаваннях вайны і першых пасляваенных гадоў.
У аснову аповесці «Тартак» (1967) пакладзены канкрэтны фактычны матэрыял: тpaгiчны лёc вёcкi Дaльвa, якaя былa cпaлeнa фашыстамі разам з людзьмі зa cyвязь яe жыxapoў з пapтызaнaмi. Трагедыя Дальвы, паводле слоў пісьменніка, «гэта трагедыя беларускай вёскі 1943 года». Паводле сцэнарыя аўтара ў 1973 годзе зняты аднайменны фільм на Беларускім тэлебачанні.
Аповесць «Найдорф» (1975, Дзяржаўная прэмія Беларусі імя Я. Коласа ў 1978 г.) прысвечана апошнім дням, нават гадзінам вайны, вайны партызанскай, і першым дням міру на гэтай зямлі. Вярнуліся з лесу людзі. Але нялёгка пакінуць аўтамат і ўзяцца за плуг. Гэта быў час асаблівага драматызму, пераход чалавека, грамадства ў новы стан. Асноўныя падзеі твора звязаны з вобразамі герояў – сярэдніх гадоў селяніна Яхрэма Жаваранка і зусім яшчэ маладога хлопца Алёшы. Сюжэт разгортваецца вакол іх жыццёвых лёсаў.
Тэма вайны не пакідае пісьменніка. З кожным творам ён па-новаму асэнсоўвае народны боль і трагедыю. Апавяданне “Эфка” – пра пасляваенных беларускіх дзяцей. Апавяданне ж “Львы” – гэта водгук на чарнобыльскую трагедыю. Абодва гэтыя апавяданні – папярэджанне аб тым, да чаго можа прывесці забыццё спрадвечных ісцін дабра, нежаданне людзей жыць па законах маралі.
Тэма беларускай вёскі 1960-80-х гадоў, духоўны свет селяніна-працаўніка, яго сувязь з зямлёю і прыродай адлюстравана ў раманах «Мсціжы» (1970) і «Алімпіяда» (1985).
Іван Пташнікаў зрабіў важкі ўнёсак у беларускую літаратуру і асабліва ў вясковую і ваенную прозу. Раманы Пташнікава малююць вясковае жыццё ў родным аўтару Мсціжскім раёне ў час і пасля Вялікай Айчыннай вайны з новай непрыкрашанай праўдзівасцю і адкрытасцю, неўласцівай да таго беларускай вясковай прозе. Пташнікаў ужывае жывую дыялектную мову, аднак спалучае бязлітасны рэалізм з напеўным стылем, багатым на вобразы, якія надаюць прозе высокую вартасць.

Бібліяграфія

1. Андраюк, С. А. Чалавек на зямлі : нарыс творчасці І. Пташнікава / С. А. Андраюк. - Минск : Маст. літ., 1988. - 254 с.
2. Андраюк, С. Прадыктавана жыццём, праверана часам / Серафім Андраюк // Полымя. - 2012. — № 10. — С. 155—168.
Вайна ў творчасці Івана Пташнікава
3. Буднік, В. Тыпалогія герояў і апавядальныя стратэгіі ў раманах "Мсціжы” Івана Пташнікава і "Прарок" Тадэвуша Новака / Вольга Буднік // Роднае слова. - 2020. — № 5. — С. 17—21.
4. Бярозка, А. Ф. Немагчымасць споведзі : мемуарная проза Івана Пташнікава / Аляксандр Бярозка // Роднае слова. - 2022. — № 1. — С. 22—26.

5. Жардзецкая, А.У. Экалагічныя праблемы ў сучаснай беларускай прозе : на прыкладзе твораў Івана Пташнікава, Віктара Казько, Алеся Жука, Віктара Карамазава // Роднае слова. — 2008. — № 12. — С. 28—31.
6. Ільчанка, С. Спасцігаючы горыч часу ... : аповесць "Найдорф" Івана Пташнікава і яе экранная версія / Сяргей Ільчанка // Роднае слова. - 2021. — № 5. — С. 80—82.
7. Міхалевіч, А. Г. Асаблівасці стылёвай манеры Івана Пташнікава / Алена Міхалевіч // Роднае слова. - 2018. — № 8. — С. 32—35.
8. Палтаран, В. C. Чалавек на вятрах часу : публіцыстыка; літ. крытыка / В. С. Палтаран. - Мінск : Мастацкая літаратура, 1989. - 342 с

[Admin]

Беларусь! Твая дачка я

1 студзеня – 70 гадоў з дня нараджэння Вольгі Іпатавай (1945),
беларускай пісьменніцы

Ці не сама Еўфрасіння кіравала яе дарогу ў тую букіністычную кнігарню, куды выпадкова (?) зайшла маладзенькая супрацоўніца Гродзенскага тэлебачання, якая прыехала ў Каўнас па новы прыстойны абутак, а замест яго павезла дадому тоўстую кнігу Вацлава Ластоўскага “Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі”, што разгарнулася якраз на выяве Еўфрасінні Полацкай? А наперадзе яшчэ чакалі архівы, старыя фаліянты, пакутлівы творчы пошук – і кнігі, са старонак якіх самыя лепшыя людзі, народжаныя на беларускай зямлі, колішнія героі, узіраюцца ў нашы твары, пазнаючы ў нас свае рысы, з пачуццём роспачы, часам нават расчаравання, але заўсёды з надзеяй...
Вольга Міхайлаўна Іпатава – аўтарка выбітнай прозы пра беларускую мінуўшчыну: цыкла апавяданняў “Гул далёкіх стагоддзяў” (змешчаны у кнізе “Перакат”), аповесцяў “Прадыслава”(1971), “За морам Хвалынскім”, “Чорная княгіня”,”Агонь у жылах крэменю” (усе 1969), “Ліпенскія навальніцы”(1973) і “Парасткі” (1976). Проза, насычаная яркімі вобразамі, кожны з якіх застаецца ў памяці, склала зборнікі “Вецер над стромай”(1977), “Дваццаць хвілін з Немезідай” (1981), “Перакат” (1984). У 1996 годзе выдадзена кніга «Паміж Масквой і Варшавай», у 2002 годзе выйшла трылогія «Альгердава дзіда» («Залатая жрыца Ашвінаў», «Вяшчун Гедыміна», «Альгердава дзіда») і інш.
Імкненне зрабіць веды пра беларускую гісторыю максімальна пашыранымі сярод самых розных чытацкіх катэгорый уплывае на сюжэты раманаў Вольгі Іпатавай. Інтрыга, неверагодныя прыгоды, яркія характары, моцныя пачуцці, экзатычнасць язычніцкай веры нашых продкаў, нечаканыя сюжэтныя хады – усё гэта пашырае кола чытачоў. Мова Іпатаўскіх раманаў настолькі дасканалая, што стварае падманнае адчуванне лёгкасці, уласцівае толькі сапраўднай прозе.

Бібліяграфія:

1. Ипатова Ольга Михайловна // Республика Беларусь: энцикл. в 6 т. / редкол.: Г. П. Пашков [и др.]. - Минск, 2006. – Т. 3. - С. 796
2. Іпатава Вольга Іпатава // Беларуская энцыклапедыя у 18 т. / рэдкал. Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 1998. – Т. 7. – С. 300
3. Іпатава Вольга Іпатава // Энцыклапедыя літаратуры і мастацства Беларусі у 5 т. / рэдкал. І. П. Шамякін [і інш.]. – Мінск, 1985. – Т. 2. – С. 593
4. Знакамітыя людзі Карэліччыны : [камплект з 4 паштовак] / Карэліцкая цэнтральная раённая бібліятэка, Аддзел бібліятэчнага маркетынгу. - Карэлічы, 2012. - 1 вокладка (4 асобных ліста)

5. Макмілін, А. Пісьменства ў халодным клімаце : беларуская літаратура ад 70-х гг. XX ст. да нашых дзён / Арнольд Макмілін. - Беласток : Orthdruk, 2011. - 910 с.
6. Савік, Лідзія Сымонаўна. Адна між замкаў : лiтаратурны партрэт Вольгi Iпатавай / Л. С. Савiк. – Мінск, 2003. – 165 с.
7. Шынкарэнка, Вольга Карпаўна. Нястомных пошукаў дарога : праблемы паэтыкi сучаснай беларускай гiстарычнай прозы / В. К. Шынкарэнка. - Мінск, 2002. – 207 c.
8. Якавенка, Н. В. Аўтарскі пераклад беларускай мастацкай прозы XX - пачатку XXI стагоддзя / Н. В. Якавенка // Весці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Серыя гуманітарных навук = Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия гуманитарных наук = Proceedings of the National Academy of Sciences of Belarus. Humanitarian Series. - 2013.- № 2. - С. 99 - 103.
9. Кірушкіна, М. Мастацкія адметнасці гістарычнай прозы Вольгі Іпатавай / Марыя Кірушкіна // Роднае слова. - 2013.- № 7. - С. 26 - 28.
10. Лясун, Л. Мастацкая літаратура і гісторыя / Л. Лясун // Роднае слова. - 2007. - № 8. - C. 46 - 48
11. Дамарад, I. У пошуках нацыянальнага героя / І. Дамарад // Роднае слова. - 2005. - № 3. - C. 12 - 16
12. Лаўрык, Т. Апошняя з роду крывічоў / Т. Лаўрык // Роднае слова. - 2004. - № 12. – С. 72 - 79
13. Дамарад, I. "Князёўнаю полацкую пачаты..." / І. Дамарад // Роднае слова. - 2004. - № 8. - C. 8 - 11
14. Несцяровіч, Л. Жыць паводле свайго прызначэння / Л. Несцяровіч // Бібліятэка прапануе. - 2004. - № 6. - С. 18 - 21
15. Шынкарэнка, В. Прасцяг бясконцы ў дзіды часу / В. Шынкарэнка // ЛіМ. - 2002. - 12 крас.(№ 15 - 16). - C. 6 - 7
16. Шынкарэнка, В. У кожнага свой шлях / В. Шынкарэнка // Маладосць. - 2001. - № 11. - С. 230 - 236
17. Якімец, I. I. Паэтыка экзотыкi / І. Якімец // Весн. БДУ. Сер. 4. - 2001. - № 1. - C. 41 - 44
18. Шынкарэнка, В. Нам адраджацца - праз вяртанне / В. Шынкарэнка // Беларусь. - 2000. - № 9. - C. 40 - 42
19. Савік, Л. Дрэва надзеi / Л. Савік // Полымя. - 1999. - № 12. - С. 204 - 212