Проект "История Лиды в датах" Опции

[Admin]

Лістапад

18 – 115годоў з дня нараджэнняБрыкеля Паўла Парфір’евіча (1903-1983), савецкі ваенаначальнік, у гады Вялікай Айчыннай вайны — камандзір 6-й гвардзейскай кавалерыйскай дывізіі 3-га гвардзейскага кавалерыйскага корпуса на шэрагу франтоў, Герай Савецкага Саюза. Гвардыі генерал-маёр. Удзельнік вызвалення г. Ліды. Ганаровы грамадзянін г. Ліды.

У аперацыі «Баграціён» па вызваленні Беларусі Генштаб Чырвонай Арміі істотную ролю адводзіў кавалерыйскім часткам з-за іх высокай рухомасці. Кавалерыя ў тыя часы была эквівалентам сучасных мотастралковых войскаў. Коні выкарыстоўвалісяяк сродак перасоўвання, баі ў конным ладу, так званыя шабельныя атакі былі вельмі рэдкай з'явай. Здольнасць да хуткага манеўру ў кожным баі мела вельмі важнае значэнне, а ў лясістай беларускай мясцовасці ў гэтым плане ніхто з кавалерыяй параўнацца не мог.
Ганаровае права называцца «Гродзенскай» 6-я гвардзейская кавалерыйская дывізія, а яе 23-і гвардзейскі кавалерыйскі полк «Лідскім» атрымалі ў ліпені 1944 года. У час аперацыі «Баграціён» кавалерысты за 36 дзён прайшлі з баямі 770 кіламетраў, беручы ўдзел у вызваленні 268 населеных пунктаў, у тым ліку Маладзечна, Ліды, Гродна. Гэткім паспяховым дзеянням дывізіі ў немалой ступені спрыяў вялікі баявы вопыт яе камандзіра – генерал-маёра Паўла Брыкеля.
Указам Прэзідыума Вярхоўнай Савета СССР ад 29 мая 1945 года за высокае каманднае майстэрства, мужнасць і адвагу, выяўленыя ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі гвардыі генерал-маёру Паўлу Парфір'евічу Брыкелю прысвоена званне Героя Савецкага Саюза з уручэннем ордэна Леніна і медаля «Залатая Зорка».

[Admin]

Кастрычнік

9 – 85годоў з дня нараджэння Уладзіміра Мельнікава (1938 – 2022), мастака, педагога.
Уладзімір Мельнікаў як мастак пакінуў вялікую спадчыну. Ён пісаў у розных жанрах, але ўлюбёным яго жанрам быў партрэт. У партрэтах мастаку ўдавалася перадаць стан душы чалавека, яго характар і тэмперамент. Шмат вядомых людзей Беларусі ўвасобіў Уладзімір Мельнікаў у сваіх работах. Выкананы ім партрэт Прэзідэнта краіны Александра Лукашэнкі знаходзіцца ў Адміністрацыі кіраўніка дзяржавы. З-пад пэндзэля мастака выйшлі партрэты Уладзіміра Мулявіна, Анатоля Ярмоленкі, Ганны Радзько, Уладзіміра Ліпскага, і многіх іншых.
Уладзімір Мельнікаў не раз быў узнагароджаны і заахвочаны за вялікі ўклад у развіццё беларускага мастацтва, у тым ліку і Міністэрствам культуры Рэспублікі Беларусь. Вядомасць гэтага мастака даўно выйшла за межы Лідчыны. Яго карціны захоўваюцца ў найбуйнешых музеях Беларусі, у многіх галерэях і вядомых дамах Еўропы, а таксама з ЗША, Аўстраліі.

[Admin]

Верасень

50 год таму назад (1973г.) прынята пастанова ўраду БССР аб адкрыцці ў горадзе Лідзе музычнага вучылішча. (Зараз Лідскі дзяржаўны музычны каледж).
У 1973 годзе ў нашым горадзе ўпершыню быў аб’яўлены набор у новую сярэдне-спецыяльную ўстанову, якая стала называцца Лідскім музычным вучылішчам. Тады ўпершыню пасля конкурсных выпрабаванняў было залічана 125 выпускнікоў дзіцячых музычных школ Беларусі і Украіны. Невялікі педагагічны калектыў, у асноўным з ліку маладых выпускнікоў Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі, узначаліў заслужаны дзеяч мастацтваў нашай краіны, выдатнік народнай адукацыі Эдуард Кірыленка, затым выдатнік народнай адукацыі Мар’ян Баяровіч, потым лаўрэат прэміі імя А.І. Дубко, выкладчык вышэйшай катэгорыі, віцэ-прэзідэнт Беларускай гільдыі трубачоў, член міжнароднай асацыяцыі “Мастацтва і адукацыя” Канстанцін Сцяпанаў і зараз Алена Серакова.
Асаблівы гонар каледжа складаюць выпускнікі – вядомыя ў Беларусі і за яе межамі музыканты: кіраўнік ансамбля “Троіца” – Іван Кірчук, кампазітар - Дзінара Мазітава, саліст групы “Чысты голас” - Юрый Рудзевіч, салістка Нацыянальнага акадэмічнага народнага аркестра Рэспублікі Беларусь імя І.І. Жыновіча - Таццяна Хандогая, заслужаная артыстка Беларусі – Вольга Вронская і іншыя.

[Admin]

Жнівень

17 – 100 гадоў з дня нараджэння Наказных Матроны Канстанцінаўны (1923—1943гг.), актыўнай удзельніцы Лідскага падполля, пасмяротна ўзнагароджана ордэнам Айчыннай вайны 1-й ступені.
Многа слаўных баявых спраў на асабістым рахунку падпольшчыцы. У вёсцы Лаздуны яна ўстанаўлівае сувязь с партызанамі, а праз некаторы час становіцца іх агентурнай разведчыцай. Моця выконвае заданні партызанскага камандавання па збору звестак разведвальнага характару, дастаўляе ў атрыды медыкаменты, боепрыпасы і іншыя матэрыялы, у якіх мелі патрэбу партызаны. У горадзе яна распаўсюджвае лістоўкі, зводкі Саўінфармбюро, падпольную газету “Уперад”.
10 мая ў хату Наказных уварваліся эсэсаўцы. Адзін з іх адразу ўпэўнена накіраваўся да тайніка з падпольнай газетай, лістоўкамі…
Плячом да пляча прыціснуліся пад стваламі фашысцкіх аўтаматаў Саша Клімко, Маша Кастраміна, Анатоль Качан, Моця Наказных і іх сябры — камсамольцы-падпольшчыкі. У той світанак 3 ліпеня 1944 года сталі яны бессмяротнымі.
Рашэннем гарвыканкама ад 26 красавіка№ 71 1973 года 3-ці завулак Чарнышэўскага перайменаваны ў завулак імя Матроны Наказных.

[Admin]

Ліпень

27 – 60гадоў з дня нараджэння Грушы Рычарда Баляслававіча (1963 г., в. Сцеркава Лідскага раёна), мастака, скульптара, паэта. Камяні-знакі Рычарда Грушы ўстаноўлены ў Полацку і Брэсце, Нясвіжы і Навагрудку, Лідзе і Смаргоні, Міры і Шчучыне…
Асобыя даты ў творчасці мастака – 60-годдзе вызвалення Беларусі і юбілей Вялікай Перамогі. Яго мемарыяльная кампазіцыя воінам Чырвонай Арміі, загінуўшым у 1941 годзе ў “навагрудскім катле”, уключана ў спіс гістарычных помнікаў і ахоўваецца дзяржавай.
Шматлікія скульптурныя формы з дрэва Рычарда Грушы ўпрыгожваюць інтэр’еры дзіцячых садкоў, ствараюць асаблівую атмасферу народнай казкі ва ўтульных дворыках. Асабліва кранае кампазіцыя “Сымон-музыка”. Для кагосьці гэта першая сустрэча з коласаўскімі героямі.
Большасць сваіх работ Рычард Груша проста… прыносіць у дар — гораду, людзям, зрэшты гісторыі. Наогул, лідскі скульптар з кагорты тых людзей, хто вельмі горача любіць сваю старонку і імкнецца глыбока і сур’ёзна вывучаць духоўную спадчыну, пакінутую нам продкамі.
60 гадоў таму назад (1963 г.) вуліца Лідская была перайменавана ў вуліцу імя Валянціна Таўлая.
Рашэннем гарвыканкама ад 11 красавіка 1963 года вуліца Лідская перайменавана ў вуліцу імя Валянціна Таўлая.
Яшчэ ў 50-х гадах мінулага стагоддзя гэта была ціхая вуліца, хоць і пачыналася яна ў самым цэнтры, ступіш некалькі крокаў, пяройдзеш масток праз Лідзейку і ўжо на ўскраіне. За ланцугом невялікіх хат — поле і ўзлесак. Толькі і бачылі на вуліцы пешаходаў — яе жыхароў, ды аматараў прыроды, якія ішлі на яе ўлонне бліжэйшым шляхам.
Змяняцца сялянскае аблічча вуліцы пачало ў 60-х гадах. Побач з ёй, на ўзгорку, вырас Курган Бессмяроцця. З пачаткам 80-х вуліца актыўна прырастае новымі дамамі. Сучасны выгляд вуліца атрымала пасля таго, як у горадзе прайшло рэспубліканскае свята “Дажынкі”.Зараз там, дзе раней была раўніна,узвышаюцца высоткі, добраўпарадкаваны двары, дзіцячыя пляцоўкі, пабудаваны новыя магазіны, адміністрацыйныя будынкі, дзіцячыя сады і іншыя неабходныя для камфортнага жыцця лідзян аб’екты інфраструктуры.
Лёс адвёў Валянціну Таўлаю толькі 33 годы жыцця. Яго літаратурны талент, сціпласць і інтэлігентнасць спалучаліся з нязломным характарам, цвёрдасцю перакананняў і жаданнем аддаць сябе самога без рэшткі дзеля сваёй беларускай зямлі, дзеля свайго народа. Падпольшчык і партызанскі сувязны, паэт і журналіст... За трэць стагоддзя ён зрабіў столькі, на што шмат каму не хапіла б і некалькіх жыццяў. Таленавітыя людзі часцяком хутка згараюць, але менавіта яны надоўга застаюцца ў нашай памяці. У гонар паэта-барацьбіта названа вуліца нашага горада. Імя Валянціна Таўлая прысвоена філіялу № 6 гарадской бібліятэкі. У 2010 годзе адрэстаўраваны і адкрытыдом-музей паэта, дзе з 1939 па 1941 гады разам са сваёй жонкай жыў Валянцін Таўлай.

[Admin]

Чэрвень

8 – 80 гадоў з дня нараджэння Юльяна Міхайлавіча Грыневіча (1945 г., в.Цішкі Лідскага раёна), выкладчык, дырэктар Лідскага індустрыяльнага тэхнікума (1968-2010гг.).
Вялікая заслуга Юльяна Міхайлавіча ў арганізацыі эфектыўнай вучэбна-метадычнай, выхаваўчай і спартыўна-масавай работы, тэхнічнай творчасці навучэнцаў. Лідскі індустыяльны тэхнікум неаднаразова станавіўся пераможцам абласных і рэспубліканскіх конкурсаў, выстаў, спартакіяд і спаборніцтваў, злётаў вынаходцаў і рацыяналізатараў, аглядаў мастацкай самадзейнасці. Паспяхова праходзіў атэстацыі і акрэдытацыі спецыяльнасцей і навучальнай установы.
9 – 155 гадоў з дня нараджэння Уладзіслава Вярыгі (1868-1916 гг.), запісваў у Лідскім павеце беларускія песні і паданні. Этнограф і філосаф.
Выдаў асобны томік казак “Беларускія паданні” (1889 г., Львоў). У прадмове да яго, напісанай Янам Карловічам, сказана, што мова беларусаў – не дыялект, а самастойная мова, на якой гавораць 5 мільёнаў чалавек. Усе казкі, сабраныя ў Лідскім павеце былі надрукаваны па-беларуску. 23 творы, што ўвайшлі ў зборнік, поўнасцю захавалі асаблівасці мясцовай гаворкі.

[Admin]

Май

150 гадоў з дня нараджэння Веры Навіцкай, начальніцы Лідскай жаночай гімназіі, дзіцячай пісьменніцы.
Пра жыццё Веры Навіцкай (187(3?) – 19??) вядома зусім няшмат, нават гады народзінаў і смерці згублены. Народжаная Шыльдар-Шульднер, Вера Навіцкая скончыла жаночую гімназію ў Санкт-Пецярбургу (1890). У 1908 годзе яна стала настаўніцай у горадзе Ліда Віленскай губерні. А калі ў тым жа году памерла заснавальніца і начальніца лідскай жаночай гімназіі Марыя Канстанцінаўна Навіцкая, Вера Сяргееўна атрымала і яе пасаду, і яе мужа Фядора Людвігавіча, гэтак жа прыняўшы яго прозвішча. Разам з мужам яна завяршае справу пачатую Марыяй Канстанцінаўнай: у Лідзе з'яўляеццасярэдняя навучальная ўстанова. У 1912-14 гг. Вера Сяргееўна пад прозвішчам Навіцкая выдала ў Санкт-Пецярбургу і Маскве5 кніг для дзяўчынак: «Заветные уголки» (1911), «Безмятежные годы» (1912), «Басурманка» (1914), «Наташа Славина» (1914) і «Галя» (1914). У гэтыя гады яна была начальніцай лідскай жаночай прыватнай гімназіі і ніхто не сумняецца, што гэтыя 5 твораў напісаны ў Лідзе.
Дзеля прапаганды творчай спадчыны В.С. Навіцкай, а таксама спрыянню развіццю творчага патэнцыялу таленавітых літаратараў Лідскага раёна ў 2014 годзе Лідскай раённай бібліятэкай імя Янкі Купалы быў арганізаваны літаратурны конкурс імя В.С. Навіцкай. Ён праводзіцца 1 раз у два гады.