Акцыя "Чытаем беларускую кнігу", Літаратурныя юбілеі Опции

[Admin]

Мне пару крыл дало юнацтва…

17 верасня – 110 год з дня нараджэння Максіма Танка (1912-1995), народнага паэта Беларусі, акадэміка Нацыянальнай акадэміі навук Беларусіэ
Адзін з самых яркіх і самабытных пісьменнікаў у гісторыі беларускай нацыянальнай літаратуры Максім Танк (Скурко Яўген Іванавіч) быў чалавекам вялікага прыроднага дару, надзвычайнага таленту, рэдкай духоўнай чысціні.
Ранняя ідэйна-палітычная сталасць аўтара, шырыня светапогляду, шырокае знаёмства з творчасцю класікаў беларускай, рускай, украінскай і польскай літаратуры, еўрапейскай культурай, грунтоўнае веданне фальклору абумовілі хуткае станаўленне М.Танка як мастака слова. Выдатнымі з’явамі літаратурнага жыцця Заходняй Беларусі сталі зборнікі М. Танка “На этапах”, “Журавінавы цвет”, “Пад мачтай”.
Патрыятычныя творы ваенных гадоў склалі кнігі “Вастрыце зброю” і “Праз вогненны небасхіл”, “След бліскавіцы” (Літаратурная прэмія імя Я.Купалы 1959 г.) і інш. Заклікі змагацца супраць ворагаў, нічога не шкадаваць дзеля перамогі, паэтызацыя подзвігу воінаў, услаўленне бессмяротнасці роднага краю, народда, культуры і мовы – асноўныя матывы ваеннай лірыкі.
Паэт звяртаўся і да гісторыі Беларусі, фальклорных сюжэтаў, славіў цяжкую, але пачэсную працу рабочых і хлебаробаў. Моцная сувязь з беларускай народна-песеннай творчасцю, фальклорам, характэрная для ўсёй лірыкі паэта, непасрэдна выяўляецца ў творах для дзяцей (кнігі “Галінка і верабей”, “Казкі лірніка”, “Ехаў казачнік Бай” і інш.
Высокую ацэнку крытыкаў і літаратуразнаўцаў, усёй тагачаснай грамадска-культурнай супольнасці атрымалі яго зборнікі “Мой хлеб надзённы” (Дзяржаўная прэмія Беларусі імя Я.Купалы), “Нарачанскія сосны”, “Прайсці праз вернасць” і інш.
Выступаў М.Танк і як празаік-дакументаліст (кніга-дзённік “Лісткі календара”). Пераклаў на беларускую мову многія творы А.Пушкіна, У.Маякоўскага, А.Міцкевіча, Ю.Славацкага і інш. За праклады польскай паэзіі атрымаў Літаратурную прэмію Таварыства польска-савецкай дружбы (1958).
За вялікую і плённую грамадска-культурную дзейнасць і багатую літаратурна-творчую працу М.Танку былі прысвоены высокія званні народнага паэта Беларусі (1968), Героя Сацыялістычнай Працы (1974). Да творчасці паэта, якая стала сучаснай беларускай літаратурнай класікай, будзе звяртацца яшчэ не адно пакаленне як да крыніцы цяпла і дабрыні, веры і аптымізму, духоўнасці і маралі. Кнігі М. Танка вучаць здзіўляцца хараству і цуду жыцця, умець адчуваць красу ў свеце.



Бібліяграфія
Арочка, М. Максiм Танк : жыццё ў паэзii / Мiкалай Арочка. — Мінск. : Навука i тэхнiка, 1984. — 272 с.
Бачыла, А. Крыло неспакою = Крыло тревоги : пошук, роздум, палемiка, успамiны / А. Бачыла. — Мінск. : Маст. лiт., 1985. — 268 с.
Гнiламёдаў, У. Класiкi i сучаснiкi : артыкулы, нарысы, старонкi ўспамiнаў / Уладзiмiр Гнiламёдаў. — Мінск. : Маст. лiт., 1987. — 288 с.
Калеснiк, У. Максiм Танк : нарыс жыцця i творчасцi / У. Калеснiк. — Мінск : Маст. лiт., 1981. — 189 с.
Калядка, С. Максім Танк : новыя факты, матэрыялы, інтэрпрэтацыі / С. Калядка ; рэд.: А. Верабей, — Мінск : Бел. навука, 2014. — 485 с.

Адамовiч, Г. "... І адчуваю полымя жывое" : Максім Танк — класік беларускай літаратуры / Г. Адамовіч // Роднае слова. — 2012. — № 8. — C. 4—7.
Галоўка, С. Горад бунтарнай маладосці : па віленскіх адрасах Максіма Танка / Сяргей Галоўка // Беларуская думка. — 2019. — № 7. — С. 40—49.
Дамаркова, В. Максім Танк — жыццё і творчасць паэта / В. Дамаркова // Полымя. - 2017. — № 10. — С. 23—27.
Дранько-Майсюк, Л У Вільні і больш нідзе : архіўная аповесть пра Максіма Танка / Леанід Дранько-Майсюк // Дзеяслоў. — 2016. — № 2. — С. 34—68.

[Admin]

І ён жыве…

4 жніўня – 105 год з дня нараджэння Янкі Брыля (1917 —2006), народнага пісьменніка Беларусі, перакладчыка, публіцыста.
Брыль Янка — класік беларускай літаратуры, народны пісьменнік Беларусі. У 1922-1939 гг. жыў у в.Загор’е Карэліцкага р-на. Закончыў польскую сямігадовую школу ў в.Турэц. У 1931 г. паступіў у Навагрудскую гімназію, але не змог там вучыцца з-за матэрыяльных абставін. У 1944 г. – разведчык партызанскай брыгады “Камсамолец” на Карэліччыне. Пасля вызвалення Мірскага раёна ад акупантаў працаваў рэдактарам раённай газеты ў Міры.
Імя народнага пісьменніка Беларусі, лаўрэата дзяржаўных і літаратурных прэмій, ганаровага акадэміка Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, ветэрана Вялікай Айчыннай вайны, узнагароджанага баявымі ордэнамі і медалямі, Янкі (Івана Антонавіча) Брыля добра вядома не толькі ў Беларусі, але і далёка за яе межамі. Амаль 70 год жыцця аддаў літаратуры гэты карыфей беларускай прозы.
У розныя гады Я. Брыль быў намеснікам рэдактара часопісаў “Маладосць” і “Полымя”, працаваў рэдактарам Дзяржаўнага выдавецтва Беларусі, быў сакратаром праўлення Саюза пісьменнікаў БССР, вёў актыўную работу па ўмацаванню сувязей беларускай літаратуры з літаратурамі народаў СССР і краін сацыялістычнай садружнасці. Шмат сіл Я. Брыль аддаваў працы ў якасці старшыні Беларускага таварыства “СССР - Канада”. Двойчы выбіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР.
Пісаць Я. Брыль пачаў з чатырнаццаці год, але ўпершыню выступіў у друку толькі ў 1938 г. У 1946 г. выйшла першая кніга Я. Брыля “Апавяданні”, у якую ўвайшлі некалькі апавяданняў і аповесць “У сям’і”, прысвечаныя жыццю заходнебеларускай вёскі. Другі зборнік “Нёманскія казакі” (1947), а таксама аповесці “Сірочы хлеб”, “У Забалоцці днее” (1950) і “На Быстранцы” (1955) – вылучылі Я. Брыля як арыгінальнага майстра лірыка-псіхалагічнай прозы, добрага знаўцу народнай мовы. Шмат разоў перакладалася ў розных краінах свету пранікнёна лірычнае апавяданне “Галя” (1953).
Класікай беларускай літаратуры стала яго апавяданне “Маці” (зборнік “Надпіс на зрубе”, 1958) – гімн беларускай жанчыне, маці, якая не пабаялася ў час Вялікай Айчыннай вайны даць прытулак знясіленым чырвонаармейцам. Тэма вайны знайшла адлюстраванне і ў апавяданнях Я. Брыля са зборніка “Працяг размовы”, які ў 1963 г. атрымаў Літаратурную прэмію імя Я. Коласа.
У пачатку 60-х гг. з’явіўся ў друку славуты раман Я. Брыля “Птушкі і гнёзды”. Гэты адзін з самых аўтабіяграфічных твораў пісьменніка быў прынцыпова новым словам у жанры рамана, які сам аўтар назваў “кнігай адной маладосці”.
Унікальнай у сусветнай літаратуры стала і створаная Я. Брылём разам з А. Адамовічам і У. Калеснікам дакументальная аповесць “Я з вогненнай вёскі...” (1975) – жудасныя ўспаміны ўцалелых жыхароў спаленых вёсак Беларусі, жорсткая, няўмольная, крывавая праўда пра вайну, пра фашызм.
Трывалае месца ў творчасці Я. Брыля займаюць лірычныя мініяцюры. якія ён пачаў друкаваць з сярэдзіны 60-х гг. і якія склалі кнігі “Жменя сонечных промняў” (1965), “Вітраж” (1972), “Акраец хлеба” (1977), “Сёння і памяць” (1985), “Пішу як жыву” (1994), “Вячэрняе” (1994), “Дзе скарб ваш” (1997), “Сцежкі, дарогі, прастор” (2001), “Блакітны зніч” (2004), “Парастак” (2006).
Уся творчасць Я. Брыля прасякнута глыбокім, чыстым пачуццём да сваёй радзімы. Шчырае, сумленнае служэнне роднай зямлі, роднаму народу было галоўнай мэтай і сэнсам яго жыцця.

Бібліяграфія

1. Алейнік, Л. Пясочны гадзіннік : літ.-крыт. артыкулы, нарысы, рэцэнзіі, нататкі / Лада Алейнік. — Мінск : Літаратура і Мастацтва, 2010. – 247 с.
2. Андраюк, С. Вечнае ў штодзённым : да векавога юбілею Янкі Брыля / Серафім Андраюк // Белая Вежа. — 2017. — № 7. — С. 45—55.
Бічэль, Д. Янка Брыль / Данута Бічэль // Хадзі на мой голас / Данута Бічэль. – Гародня–Wroclaw: Гарадзенская бібліятэка, 2008. – С. 201—204.
3. Жалкоўскi, А. I на Лiдчыне ён свой... : успамiны пра Я. Брыля ; фота // Полымя (Карэл. р-н). — 2002. — 4 жн. — C. 2.
4. Калеснiк, У. А. Янка Брыль : Нарыс жыцця i творчасцi / Калеснiк,Уладзiмiр Андрэевiч. — Мінск : Народная асвета, 1990. — 254 с. — (Народныя пiсьменнiкi БССР)

[Admin]

“Сучаснік назаўжды - Купала”
7 ліпеня – 130 гадоў з дня нараджэння Янкі Купалы (1882-1942),
народнага паэта Беларусі

У кожнага народа ёсць свае песняры. Іх творчасць спрыяе духоўнаму сталенню не аднаго пакалення, фарміруе светапогляд і патрыятычныя памкненні народа, прыносіць яму вядомасць, славу і пашану. Вялікім песняром беларускага народа з’яўляецца Янка Купала – геніяльны паэт, мастак слова, драматург, палымяны публіцыст. Яго творчасць увабрала ў сябе лепшыя здабыткі беларускай культуры, мовы, мыслення; раскрыла і ўвасобіла якасці характару беларусаў – цярплівасць, працавітасць, любоў да роднай зямлі і разам з тым рамантызм, прагу да ўсяго новага, несакрушальную веру ў лепшае і чалавека.
Я. Купала віртуозна валодаў багатай жанравай палітрай літаратуры, У яго творах імкліва струменіць жывая народная мова, скрозь зіхацяць яркія словы, прыказкі і прымаўкі, параўнанні і метафары. Яны насычаны шматзначнымі алегорыямі і сімваламі, у аснове якіх глыбінныя нацыянальныя архетыпы.
Яго зборнікі “Жалека” (1908), “Гусляр” (1910), “Шляхам жыцця” (1913) засведчылі, што Бацькаўшчына нарэшце прыймела свайго прарока. Купала цвёрда верыў у светлую будучыню роднага краю, адраджэнне нацыі, заможнае жыццё чалавека працы.
Вяршыняй у творчасці Янкі Купалы з’яўляецца акопаўскае лета 1913 года. Увесь час Купалу не адпускала мроя – Яна. Магчыма, таму і стварыў паэт такі выразны вобраз Бандароўны. Яна ўзнялася да вяршынь сусветнай інтымнай лірыкі ў паэме “Яна і я”, да найвялікшага трагізму ў вобразе Зоські ў “Раскіданым гняздзе”, да вясёлай няўрымслівай і закаханай Паўлінкі ў “Паўлінцы”.
Асэнсаванню цывілізацыйнага феномена беларусаў прысвечана п’еса “Тутэйшыя” (1922) – сапраўдны шэдэўр нацыянальнай драматургіі. У гэтым творы Я.Купала акрэсліў гістарычныя перспектывы беларускага народа, раскрыў складаныя працэсы станаўлення нацыянальнай свядомасці беларусаў. Яркімі сродкамі драматург асвятліў анархію, хіткасць і нетрывалае становішча Беларусі падчас калейдаскапічных змен розных палітычных рэжымаў. На думку пісьменніка, беларускі народ павінен дбаць пра ўласную зямлю, клапаціцца пра ўсеагульны дабрабыт.
Я.Купала – адзін з найбольш яркіх нацыянальных публіцыстаў і інтэлектуалаў ХХ ст., які выступаў па ключавых грамадскіх праблемах. Яго прагрэсіўныя ідэі аказалі моцнае ўздзеянне на развіццё беларускай нацыі. У артыкуле “Вера і нацыянальнаць” (1914) пісьменнік-публіцыст гнеўна асудзіў распальванне рэлігійнай варажнечы і штучны падзел адзінага беларускага народа паводле канфесіянальнай прыкметы. Ён вылучыў на першае месца ідэю фарміравання палітычнай нацыі, з’яднанай агульнымі палітычнымі і эканамічнымі інтарэсамі, агітаваў за выхаванне “чалавека-грамадзяніна сваёй бацькаўшчыны”, бачыў вялікую мэту ў тым, каб “спольна і згодна працаваць над адраджэннем сваёй вялікай старонкі, здабываць сябе лепшую долю…”
Класіка не падуладна часу. Сёння надзвычай актуальна новае асэнсаванне твораў Песняра, бо ў пераломныя, гістарычна-эпахальныя часы кожны народ скіроўвае свае позіркі і думы, звярае іх па сваіх нацыянальных героях. А Янка Купала менавіта з’яўляецца адным з іх, песняром народных дум.

Бібліяграфія

1. Бармоціна, А. Луцэвічы і Луцкевічы / Алена Бармоціна // Беларуская думка. - 2020. — № 6. — С. 96—99.
2. Бароўская, I. "Паляці мая мысль, лётам сокала..." : Янка Купала і нацыянальная песенная лірыка / Інна Бароўская // Роднае слова. - 2012. — № 6. — C. 88—90.
3. Бярозкiн, Р. Свет Купалы : лiт. крытыка / Р. Бярозкiн. — Мн. : Маст. лiт., 1981. — 572 с.
4. Весялуха, М. "Завуся я толькі — Янка Купала" / Марына Весялуха // Звязда. - 2017. — 7 ліп. — С. 13.
5. Гапава, В. Перачытваючы "Спадчыну" Янкi Купалы / В. Гапава. — Мн. : Навука i тэхнiка, 1983. — 135 с.
6. Лойко, О. Янка Купала / О. Лойко. М. : Молодая гвардия, 1982. — 349 с. — (ЖЗЛ: Жизнь замечательных людей).

[Admin]

Пра Еўфрасінню распавядаюць…

5 чэрвеня – Дзень памяці прападобнай Еўфрасінні, ігуменні Полацкай.

Многія мысліцелі і асветнікі, якія нарадзіліся ў Беларусі, на працягу ХІІ-ХХстст. Узбагацілі сваімі ведамі, думкамі, талентам скарбонку айчыннай і сусветнай навукі, культуры. Асімілюючы дасягненні еўрапейскай цывілізацыі, грамадска-палітычныя і рэлігійныя дзеячы, філосафы і педагогі, вучоныя і пісьменнікі, кнігадрукары і краязнаўцы неслі веды суайчыннікам, далучаючы іх да набыткаў агульначалавечай культуры. Яны разумелі і памяталі: веды – гэта тое святло, што запаленае аднойчы, здольна нязгаснай лампадай свяціць скрозь вякі. Несла святло ведаў і славутая Ефрасіння Полацкая – князёўна, манахіня, ігумення, паломніца, кананізаваная святая, кніжніца, асветніца, меценатка. З яе імем звязана адкрыццё першых агульнаадукацыйных устаноў і бібліятэк, стварэнне школы архітэктуры і жывапісу, развіццё рамёстваў. Падвіжніцтва, асветніцкая дзейнасць Ефрасінні Полацкай мелі вялікае значэнне для грамадскага і дзяржаўнага жыцця Полацкага княства. Справу славутай палачанкі падхапілі, паглыбілі і развілі Францыск Скарына і Васіль Цяпінскі, Сымон Будны і Спірыдон Собаль, Сімяон Полацкі і браты Зізаніі.
З цягам часу ўсё больш выразна ўсведамляецца веліч здзяйсненняў Ефрасінні Полацкай. Пра яе жыццё амаль не захавалася дакументальных звестак. Асноўнай крыніцай з’яўляецца “Жыціе Ефрасінні Полацкай…”. Яго вывучэнне мае вялікае значэнне для выхавання маладога пакалення: фарміравання духоўнасці, дабрачыннасці, маральна-этычных поглядаў, любові да Радзімы, патрыятызму. Жыццёвы шлях і разнастайная дзейнасць Ефрасінні Полацкай адлюстраваны ў прапанаваным спісе.

Арлоў, Уладзiмiр Аляксеевiч. Еўфрасiння Полацкая / У.А.Арлоў. - Мінск : Маст.лiт., 1992. - 220 с. - ( Святыя зямлi Беларускай).
Гарошка, Л. Ю. Святая Еўфрасiння-Прадслава, патронка Беларусi : нарыс, артыкулы / Леў Гарошка. - Мінск : Маст. лiт., 1996. - 124 с. - (Галасы беларускага замежжа).
Дудараў, А. А. Крыж : зборнік п'ес / Аляксей Дудараў. - Мінск : Беларусь, 2002. – 415 с. - (Школьная бiблiятэка).
Еўфрасіння Полацкая : жыццяпіс і даследаванне спадчыны Асветніцы / уклад. У. А. Арлоў ; мастак У.А. Фандулёў]. - Мінск : Полымя, 2000. - 271 с.. - (Нашы славутыя землякі)
Коўтун, В. Пакліканыя: раман-жыціе / Валянціна Коўтун. – Мінск: Маст. літ., 2007. – 245, [2] с. : іл.
Крест - красота церкви = Крыж - краса царквы = Cross - beauty of church / авт. Л.В. Алексеев и др. - Минск : Четыре четверти, 1998. – 117 с. - (Наши духовные ценности).
Масляніцына, І. А. Слава і няслаўе / І. А. Масляніцына, М. К. Багадзяж. - Мінск : Народная асвета, 1995. - 252, [3] с.
Масляницина, И. А. О том, что иногда монашеский клобук бывает предпочтительнее брачного венца: [новелла] / И. А. Масляницина // Летописцы повествуют о любви / И. А. Масляницина. – Минск, 2002. – С. 142-150.
Марцiновiч, А. Святая Еўфрасіння, альбо Адкуль ёсць, пайшла Полацкая зямля / Алесь Марцiновiч. - Мінск : Беларусь, 2008. – 111 с.
Левшун, Л. Яко луча солнечная: (худож.-док. повествование) / Любовь Левшун. - Минск. : Белорусская Православная Церковь, 2009. – 312 с.
Насустрач Духу: анталогія беларус. хрысціян. паэзіі / [уклад. і прадм. І.А. Чароты]. – Мінск, 2001. – 340 с.
Преподобная Евфросиния Полоцкая = Прападобная Еўфрасіння Полацкая = St. Evfrosinia of Polotsk. - Минск : Четыре четверти, 1997. – 115 с. - (Наши духовные ценности).
Селицкий, А. А. Евфросиния Полоцкая : ее храм, ее фрески / А. Селицкий. - Минск : Беларусь, 2016. - 180, [3] с.

[Admin]

Калі душа адценні ўсе ўвабрала

11 мая – 75 гадоў з дня нараджэння Раісы Баравіковай (1947), паэтэсы, празаіка, перакладчыка, лаўрэата Літаратурнай прэміі імя А.Куляшова, Дзяржаўнай прэміі Беларусі, спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.

Нарадзілася ў в.Пешкі Бярозаўскага раёна Брэсцкай вобласці. Пасля заканчэння Бярозаўскай сярэдняй школы (1965) пачала працаваць у быхаўскай раённай газеце «Маяк Прыдняпроўя» літсупрацоўнікам. Скончыла аддзяленне мастацкага перакладу Літаратурнага інстытута ў Маскве (1971). Працавала рэдактарам кінастудыі «Беларусьфільм» (1971-1972). У 1972-1977 гг. - карэспандэнт газеты «Літаратура і мастацтва», у 1983-1988 гг. - літкансультант рэдакцыі газеты «Чырвоная змена».
Дэбютавала ў друку ў 1960 годзе. У зборніках паэзіі «Рамонкавы бераг» (1974), «Слухаю сэрца» (1978), «Такое кароткае лета» (1981), «Адгукнуся голасам жалейкі» (1984), «Каханне» (1987), «Пад небам першага спаткання» (1990), «Люстэрка для самотнай» (1992) дамінуе тэма кахання, прага высокага духоўнага ідэалу, роздум пра час, абавязак перад сваім народам, долю жанчыны, пошук чалавечага шчасця. Эпізоды беларускай гісторыі адлюстраваны ў вострасюжэтнай драматычнай паэме «Барбара Радзівіл» (1992).
Самая істотная рыса паэтычнай творчасці — гранічная адкрытасць душы, прачулая музыка слова. Вершы і паэмы надзвычай эмацыянальныя, напоўненыя экспрэсіяй, вызначаюцца вытанчанасцю лірычных пачуццяў. Падсумаваннем яе творчай працы можна лічыць кнігі выбранай паэзіі «Сад на капялюшыку каханай» (1998), «Дрэва для райскай птушкі» (2007).
Аўтар аповесці «Кватарантка» (1980) пра моладзь, пошукі свайго месца ў жыцці. Выдала кніжку казак і апавяданняў для дзяцей «Галенчыны „Я“, альбо Планета Цікаўных Хлопчыкаў» (1990), зборнік апавяданняў «Вячэра манекенаў» (2002).
Лаўрэат Літаратурнай прэміі СП БССР імя А.Куляшова (1988) за кнігу лірыкі «Каханне».

Бібліяграфія:

Бельскі, А. І. Музыка ў паэтычным свеце Раісы Баравіковай / Алесь Бельскі // Галасы і вобразы : літ.-крыт артыкулы / А. І. Бельскі. - Мінск, 2008. — С. 139—144.
Глобус, А. Словы пра Раю Баравікову / Адам Глобус // Культура. - 2018. — 20 студз. — С. 15.

[Admin]

Гэта ўсё сапраўднае

1 красавіка – 75 гадоў з дня нараджэння Алеся Жука (1947), пісьменніка, перакладчыка.
Алесь Жук – адзін з самых цікавых сучасных беларускіх празаікаў, творы якога вызначаюцца тэматычнай разнастайнасцю. Сучаснасць ва ўсёй яе складанасці і супярэчлівасці становіцца галоўнай тэмай яго прозы. Уся творчасць пісьменніка пазначана сапраўдным талентам, глыбокай праўдай жыцця, вастрынёй у пастаноўцы сучасных праблем.
Невычарпальнай крыніцай творчага натхнення стала для Аляксандра Аляксандравіча Жука родная Случчына, дзе 1 красавіка 1947 года у вёсцы Клешаў у сям’і служачага ён нарадзіўся.
У 1965 годзе ён паступіў на філалагічны факультэт БДУ. Працаваў рэдактарам выдаведства “Мастацкая літаратура”, намеснікам галоўнага рэдактара часопіса “Маладосць”, галоўным рэдактарам часопісаў “Нёман” і “Беларусь”.
У літаратуру Алесь Жук прыйшоў у сярэдзіне 60-х гадоў, але пісаць пачаў яшчэ ў школьныя гады і ў час вучобы ва універсітэце. Яго апавяданні “Сок манга”, “Завулак”, “Водсветы зорак”, “Белы месяц”, “Мужчыны”, напісаныя ў студэнцкія гады, увайшлі ў яго першую кнігу “Асеннія халады” (1972). Гэта кніга адразу ж вывела А.Жука ў перадавыя шэрагі беларускіх празаікаў і, як потым аказалася, не толькі беларускіх: пра яго пачала пісаць усесаюзная крытыка.
На працягу 1970-1980-х гг. з’явіліся арыгінальныя празаічныя зборнікі “Паляванне на старых азёрах” (1975), “Зоркі над палігонам” (1977, прэмія Ленінскага камсамола Беларусі 1978, зняты мастацкі фільм “Палігон” 1983), “Паўстанак вяртання”(1981, Літаратурная прэмія імя І.Мележа 1982) і іншыя.
У 1982 годзе пабачыла свет кніга прозы “Паляванне на Апошняга Жураўля”. Клопат пра навакольнае асяроддзе, напоўнены выразным аналітычным роздумам, у спалучэнні з легендарна-казачным апавядальнымі элементамі-сімваламі прыдаюць твору сапраўдную мастацкую значнасць. Па гэтай аповесці ў тэатры імя Янкі Купалы быў пастаўлены спектакль і ў 1986 годзе знята мастацкая стужка.
Да самых значных твораў пісьменніка належыць і аповесць “Праклятая любоў”, што ўвайшла ў аднайменны зборнік (1991, Дзяржаўная прэмія Беларусі імя Я.Коласа 1992) – яскравае сведчанне высокай творчай сталасці вядомага празаіка, добрага знаўца народнага жыцця і побыту, чалавечых лёсаў і характараў.
Творы А. Жука грунтуюцца на філасофскай і эстэтычнай аснове – гэта напруджаны роздум над жыццём. Пісьменніка цікавіць прырода чалавечага шчасця, пакуты і іх пераадоленне, асэнсаванне чалавека самога сябе, адносіны да працы, да зямлі. Усё гэта і дазваляе ўспрыняць творчасць А.Жука як арыгінальную і адметную з’яву сучаснай беларускай літаратуры.

Бібліяграфія

Алесь Жук // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / гал. рэд. Г.П.Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 1998. – Т. 6. – С. 443.
Бугаёў, Д. Чалавечнасць : лiт. крытыка / Д. Бугаёў. – Мінск : Маст. лiт., 1985. – 311 с.
Далiдовiч, Г. З маладосці сталы Алесь Жук ; Генрых Далідовіч // Роднае слова. – 2007. – № 3. – C.79–81.
Марцiновiч, А. Гэта ўсё сапраўднае : беларускі пісьменнік Алесь Жук / Алесь Марціновіч // Лiтаратура i мастацтва. – 2012. – № 14. – 6 крас. – C.4.

[Admin]

Адвечны крыж

11 сакавіка – 120 год з дня нараджэння Алеся Гаруна (1887-1920), пісьменніка.
Адным з выдатнейшых пісьменнікаў ХХ ст., чыё імя ўжо пры яго жыцці называлі ўслед за імёнамі заснавальнікаў беларускай літаратуры Я.Купалы, Я.Коласа, М.Багдановіча, быў Алесь Гарун – самы пакутны з беларускіх песняроў. Жыццёвы лёс А.Гаруна склаўся так, што літаратурнай дзейнасцю ён на працягу дзесяці гадоў быў вымушаны займацца ў няволі: то за турэмнымі кратамі, то насільна адарваны ад свайго асяроддзя, ад роднай зямлі, а пад канец жыцця – ужо на радзіме ва ўмовах разбуральнай вайны, іншаземных нашэсцяў.
Належнай адукацыі А.Гарун у дзяцінстве не атрымаў. Свае веды ён удасканальваў самастойна, шляхам самаадукацыі. З маладых гадоў ступіў А.Гарун на шлях рэвалюцыйнай барацьбы. У 1904 г. ён звязаў свій лёс з партыяй эсэраў і за шырокую прапагандысцкую дзейнасць быў у 1907 г. арыштаваны і пасаджаны спачатку ў мінскі астрог, а потым пераведзены ў Вільню. Там яго прыгаварылі да ссылкі ў Сібір, якая на доўгія гады стала яго домам, жыццёвым і творчым “універсітэтам”. З Сібіры А. Гарун вярнуўся хворы на сухоты, але адразу ўключыўся ў грамадска-палітычную і культурную справу. У 1920 г. здароўе Гаруна пагаршаецца: да сухотаў дабаўляецца тыф. Цяжка хворы ён трапляе ў Кракаў, дзе праз месяц і памірае, пражыўшы ўсяго 33 гады.
Пісаць А.Гарун пачаў яшчэ ў юнацтве, але ніводнага твора гэтага перыяду не захавалася. У 1907 г. у газеце “Наша ніва” ён дэбютаваў з вершам “Маці-Беларусі”. З найбольш ранніх твораў да нас дайшла паэма “Мае коляды”, датаваная 1905 г., якая пабачыла свет толькі ў 1920 г. пад псеўданімам А.Сумны. Трапіўшы ў астрог, Гарун пісаў рэвалюцыйныя вершы, але на прафесійным ўзроўні літаратурнай творчасцю заняўся ўжо ў Сібіры, адкуль пасылаў свае вершы ў газеты “Наша ніва” і “Беларус”. У 1914 г. А.Гарун падрыхтаваў зборнік вершаў “Матчын дар”, які быў надрукаваны ў 1918 г. Крытыкі ставяць гэты зборнік побач з такімі кнігамі, як “Шляхам жыцця” Я.Купалы і “Вянок” М.Багдановіча.
Вядомы А.Гарун не толькі вершамі, але і апавяданнямі (“Першы снег”, “Маладое”, “Пан Шабуневіч”, “П’ера і Каламбіна” і інш.). У асобе А. Гаруна беларуская літаратура атрымала і цудоўнага дзіцячага пісьменніка, аб чым пераконваюць яго “Жывыя казкі” для дзіцячага тэатра.

Бібліяграфія

Гарун Алесь // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / гал. рэд. Г.П.Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 1977. – Т. 5. – С. 72.
Казбярук, У. М. Светлай волi зычны звон : Алесь Гарун / У. М. Казбярук. – Мінск : Навука i тэхнiка, 1991. – 64с. – (Нашы славутыя землякi).
Казбярук, У. Церневыя і лаўровыя вянкі Алеся Гаруна / Уладзімір Казбярук // Слова пра літаратуру і літаратараў: літ.-крыт. арт. па бел. літ. : у 2 кн. – Мінск, 2001. – Кн.1. – С. 431–456.
Клімовіч, Ю. Праз пакуты да папараці-кветкі / Юрась Клімовіч // Полымя. – 2017. — № 3. — С. 96—113.

[Admin]

Беларусь! Твая дачка я

1 студзеня – 70 гадоў з дня нараджэння Вольгі Іпатавай (1945),
беларускай пісьменніцы

Ці не сама Еўфрасіння кіравала яе дарогу ў тую букіністычную кнігарню, куды выпадкова (?) зайшла маладзенькая супрацоўніца Гродзенскага тэлебачання, якая прыехала ў Каўнас па новы прыстойны абутак, а замест яго павезла дадому тоўстую кнігу Вацлава Ластоўскага “Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі”, што разгарнулася якраз на выяве Еўфрасінні Полацкай? А наперадзе яшчэ чакалі архівы, старыя фаліянты, пакутлівы творчы пошук – і кнігі, са старонак якіх самыя лепшыя людзі, народжаныя на беларускай зямлі, колішнія героі, узіраюцца ў нашы твары, пазнаючы ў нас свае рысы, з пачуццём роспачы, часам нават расчаравання, але заўсёды з надзеяй...
Вольга Міхайлаўна Іпатава – аўтарка выбітнай прозы пра беларускую мінуўшчыну: цыкла апавяданняў “Гул далёкіх стагоддзяў” (змешчаны у кнізе “Перакат”), аповесцяў “Прадыслава”(1971), “За морам Хвалынскім”, “Чорная княгіня”,”Агонь у жылах крэменю” (усе 1969), “Ліпенскія навальніцы”(1973) і “Парасткі” (1976). Проза, насычаная яркімі вобразамі, кожны з якіх застаецца ў памяці, склала зборнікі “Вецер над стромай”(1977), “Дваццаць хвілін з Немезідай” (1981), “Перакат” (1984). У 1996 годзе выдадзена кніга «Паміж Масквой і Варшавай», у 2002 годзе выйшла трылогія «Альгердава дзіда» («Залатая жрыца Ашвінаў», «Вяшчун Гедыміна», «Альгердава дзіда») і інш.
Імкненне зрабіць веды пра беларускую гісторыю максімальна пашыранымі сярод самых розных чытацкіх катэгорый уплывае на сюжэты раманаў Вольгі Іпатавай. Інтрыга, неверагодныя прыгоды, яркія характары, моцныя пачуцці, экзатычнасць язычніцкай веры нашых продкаў, нечаканыя сюжэтныя хады – усё гэта пашырае кола чытачоў. Мова Іпатаўскіх раманаў настолькі дасканалая, што стварае падманнае адчуванне лёгкасці, уласцівае толькі сапраўднай прозе.

Бібліяграфія:

1. Ипатова Ольга Михайловна // Республика Беларусь: энцикл. в 6 т. / редкол.: Г. П. Пашков [и др.]. - Минск, 2006. – Т. 3. - С. 796
2. Іпатава Вольга Іпатава // Беларуская энцыклапедыя у 18 т. / рэдкал. Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск, 1998. – Т. 7. – С. 300
3. Іпатава Вольга Іпатава // Энцыклапедыя літаратуры і мастацства Беларусі у 5 т. / рэдкал. І. П. Шамякін [і інш.]. – Мінск, 1985. – Т. 2. – С. 593
4. Знакамітыя людзі Карэліччыны : [камплект з 4 паштовак] / Карэліцкая цэнтральная раённая бібліятэка, Аддзел бібліятэчнага маркетынгу. - Карэлічы, 2012. - 1 вокладка (4 асобных ліста)

5. Макмілін, А. Пісьменства ў халодным клімаце : беларуская літаратура ад 70-х гг. XX ст. да нашых дзён / Арнольд Макмілін. - Беласток : Orthdruk, 2011. - 910 с.
6. Савік, Лідзія Сымонаўна. Адна між замкаў : лiтаратурны партрэт Вольгi Iпатавай / Л. С. Савiк. – Мінск, 2003. – 165 с.
7. Шынкарэнка, Вольга Карпаўна. Нястомных пошукаў дарога : праблемы паэтыкi сучаснай беларускай гiстарычнай прозы / В. К. Шынкарэнка. - Мінск, 2002. – 207 c.
8. Якавенка, Н. В. Аўтарскі пераклад беларускай мастацкай прозы XX - пачатку XXI стагоддзя / Н. В. Якавенка // Весці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Серыя гуманітарных навук = Известия Национальной академии наук Беларуси. Серия гуманитарных наук = Proceedings of the National Academy of Sciences of Belarus. Humanitarian Series. - 2013.- № 2. - С. 99 - 103.
9. Кірушкіна, М. Мастацкія адметнасці гістарычнай прозы Вольгі Іпатавай / Марыя Кірушкіна // Роднае слова. - 2013.- № 7. - С. 26 - 28.
10. Лясун, Л. Мастацкая літаратура і гісторыя / Л. Лясун // Роднае слова. - 2007. - № 8. - C. 46 - 48
11. Дамарад, I. У пошуках нацыянальнага героя / І. Дамарад // Роднае слова. - 2005. - № 3. - C. 12 - 16
12. Лаўрык, Т. Апошняя з роду крывічоў / Т. Лаўрык // Роднае слова. - 2004. - № 12. – С. 72 - 79
13. Дамарад, I. "Князёўнаю полацкую пачаты..." / І. Дамарад // Роднае слова. - 2004. - № 8. - C. 8 - 11
14. Несцяровіч, Л. Жыць паводле свайго прызначэння / Л. Несцяровіч // Бібліятэка прапануе. - 2004. - № 6. - С. 18 - 21
15. Шынкарэнка, В. Прасцяг бясконцы ў дзіды часу / В. Шынкарэнка // ЛіМ. - 2002. - 12 крас.(№ 15 - 16). - C. 6 - 7
16. Шынкарэнка, В. У кожнага свой шлях / В. Шынкарэнка // Маладосць. - 2001. - № 11. - С. 230 - 236
17. Якімец, I. I. Паэтыка экзотыкi / І. Якімец // Весн. БДУ. Сер. 4. - 2001. - № 1. - C. 41 - 44
18. Шынкарэнка, В. Нам адраджацца - праз вяртанне / В. Шынкарэнка // Беларусь. - 2000. - № 9. - C. 40 - 42
19. Савік, Л. Дрэва надзеi / Л. Савік // Полымя. - 1999. - № 12. - С. 204 - 212