Проект "История Лиды в датах" Опции

[Admin]

Май

110 год з дня нараджэння Труханава Аляксея Фёдаравіча (1911-1944), гвардыі падпалкоўніка, камандзіра 86-кавалерыйскага палка, удзельніка вызвалення Ліды ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
У ліпені1944года86-ыкавалерыйскіполк, якімкамандаваўА.Ф.Труханаў, вёўцяжкіябаіўраёненаселенага пунктаТатары. ПаслябоюполкатрымаўзаданнепрарваццаўЛідузусходу, выйсціназаходнююўскраінугорадаіперакрыцьшляхадыходунемцам. Заўзяццегорадаполкатрымаўзванне “Лідскі” ібыўузнагароджаныордэнамЧырвонагаСцяга.
ТруханаўбыўсмяротнапараненыкалявёскіПорачаны.
Магілагероя –чырвонаармейцазнаходзіццаўгарадскімпаркуЛіды. УвёсцыПорачанызнаходзіццамемарыяльная дошка, усталяванаянамесцы, дзе загінуў Труханаў. Надошцы надпіс- “8ліпеня1944г.86-ы, паслякавалерыйскіЛідскіполк32-йСмаленскайкавалерыйскайдывізііўраёневёсакПорачаныіБелагрударазграміў21-ыполкфашыстаў, першымуварваўсяўЛіду. Угэтымбоіпа-геройскузагінуўкамандзір86-гапалкагвардыіпадпалкоўнікТруханаўАляксейФёдаравіч.
Вечнаяславагероям, загінуўшымузмаганнізагонар, волюнезалежнасцьнашайРадзімы!
Усталявана8ліпеня1970г.

[Admin]

Красавік

24 - 90 год з дня нараджэння Стадуба Алеся (1931 – 2020, Ліда), вядомага на Лідчыне паэта, празаіка, супрацоўніка Лідскай раённай газеты “Уперад” (1972-1987). Сябар Саюза журналістаў Беларусі. Сябар Саюза беларускіх пісьменнікаў.

Стадуб Аляксандр Дзям’янавіч нарадзіўся 24.04.1938 года ў вёсцы Юшавічы Нясвіжскага раёна. Скончыў Яраслаўскі педагагічны інстытут імя К.Ушынскага. Дзевяць гадоў кіраваў мастацкімі харавымі калектывамі. Доўгі час працаваў у сродках масавай інфармацыі. Потым - у сістэме адукацыі. З 1972 года жыў у Лідзе.
Выдаў зборнікі паэзіі: “Твае вочы” (1997г.), “Вузел” (1998г.), “Споведзь натхненнем” (1999г.), “Букет настрою”, “Летапіс пачуццяў” (2000г.), “Калінавыя гроны” (2001г.), “Сюжэт на фоне адвячорку” (2004г.), “Водгук ісціны” (2007г.) і інш., аўтар п’есы для дзяцей “Памяць”.
Удзельнічаў у конкурсе па стварэнні гімна Рэспублікі Беларусь.

29 – 60 год з дня нараджэння Карэйвы Юры Іванавіча (1961 - 2021 г. Ліда), філолага, настаўніка, паэта.

Юры Карэйва (псеўданім Юрый Белавокі) нарадзіўся 29 мая 1961 года ў Лідзе. Скончыў СШ №4 (1978 г.) і філалагічны факультэт Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы (1995 г.). Працаваў выкладчыкам у горадзе Гродна ў СШ №26 і 18. Навучаўся пры касцёле Святога Духа ў Вільні, дзе атрымаў спецыяльнасць катэхета (1900-1992 гг.). Навучаў дзетак і моладзь рэлігіі (1991-1992 гг.).
Вучыўся ў Маскве ў Сучасным Гуманітарным Універсітэце на юрыдычным факультэце (1997-1998 гг.).
Друкаваўся ў рэспубліканскім перыядычным друку, у зборніках паэзіі "Шлях", "Кола". Друкаваўся ў часопісах "Маладосць" (1991 г., 2000 г.), "Роднае слова" (2000 г.), "Крыніца" (2001 г.), газетах "ЛіМ" (1991 г., 1999 г.), "Чырвоная змена" (1991 г.), "Тэлескоп" (1998 г.), "Пагоня" (2000 г.), "Наша слова" (1998-2000 гг.), "Лідская газета" (1980-2001 гг.). Быў рэдактарам альманахаў "Ад лідскіх муроў" (№4, №5).

30 – 65 год з дня нараджэння Багдановіч Ірыны Эрнтаўны (1956г, г. Ліда), беларускай паэткі, літаратуразнаўца, педагога.

Нарадзілася ў 1956 годзе ў горадзе Лідзе Гродзенскай вобласці. Скончыла гісторыка-філалагічны факультэт Гомельскага дзяржаўнага ўніверсітэта (1978) і аспірантуру пры Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (Мінск, 1983). Працавала малодшым і старшым навуковым супрацоўнікам Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы НАН Беларусі (1983 – 2002), старшым выкладчыкам кафедры беларускай мовы і літаратуры Беларускага ўніверітэта культуры (1995-1997), вядучым навуковым супрацоўнікам Літаратурнага музея Янкі Купалы (2002 -2003). З 1996 года – дацэнт кафедры гісторыі беларускай літаратуры філалагічнага факультэта БДУ. Кандыдат філалагічных навук (1985). Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў (з 1989г.). Старшыня Рэспубліканскага аддзялення навуковага грамадскага таварыства “Міжнародная асацыяцыя беларусістаў” (з 2010г.).
Даследуе беларускую літаратуру ХІХ – першай паловы ХХ стагоддзя, беларуска-польскія міжлітаратурныя сувязі, творчасць Адама Міцкевіча, Янкі Купалы, Максіма Багдановіча, паэтаў “Маладняка” і “Узвышша”, літаратурную спадчыну пісьменнікаў-святароў. Перакладае з польскай, украінскай і рускай моў. Жыве ў Мінску.

[Admin]

Сакавік

11– 110 год з дня нараджэння Мігдала Аркадзя Бенядзіктавіча(1911, Ліда – 1991), расійскага фізіка-тэарэтыка, гісторыка, педагога, заснавальніка новых кірункаў у ядзернай фізіцы і фізіцы металаў, член-карэспандэнта АН СССР(1953), акадэміка АН СССР (1966).
Аркадзь Мігдал развіў тэорыю дыпольнага і квадрупольнага выпраменьванняў ядраў, тэорыюіанізацыі атамаўпры ядзерных рэакцыях. Распрацаваў тэорыю шырокіх ліўняў. Разгледзеў уплыў шматкратнага рассейвання на тармазное выпраменьванне і развіў метад рашэння квантавай задачы многіх цел. Акрамя таго, бліскучы навуковец-фізік развіў колькасную тэорыю ядра на аснове квантавай тэорыі поля, ужыў тэорыю звышправодасці ў пытаннях будовы ядраў, вылічыў момант інэрцыі для розных ядраў, даследваў палярызацыю вакууму ў моцных магнітных палях. Канструяванне савецкага акваланга – таксама заслуга нашага земляка.
Тое, што зрабіў Аркадзь Мігдал для фізікі, годна Нобелеўскай прэміі – адкрыцці ў галіне атамнай і ядзернай фізікі, квантавай тэорыі, тэорыі металаў…

[Admin]

Люты

3 – 70 год з дня нараджэння Гарачова Уладзіміра Фёдаравіча (нар. у 1951 г.), музычнага дзеяча, кампазітара, аранжыроўшчыка, харавога дырыжора. У 1995-2005гг. – кіраўнік народнага ансамбля народнай музыкі “Калі ласка” Лідскага гарадскога дома культуры.
Яго талент адзначаны спецыяльнай прэміяй прэзідэнта за ўклад у развіццё культуры і мастацкай самадзейнасці.
Пасля заканчэння кансерваторыі здольнага віцебскага хлопца накіравалі па размеркаванню ў Ліду. Працаваў выкладчыкам у Лідскім музвучылішчы, быў кіраўніком вакальна-інструментальнага ансамбля, з задавальненнем працаваў з харавымі калектывамі і наогул з самадзейнасцю. Менавіта Уладзімір Гарачоў стварыў у 1982 годзе славуты ансамбль “Лідчанка”, вывеў яго на міжнародны ўзровень, а ў пачатку 90-х быў апантаны ідэяй вырасціць дастойную замену тамтэйшым зоркам. У дзіцячай студыі пры “Лідчанцы” займалася тады каля 100 хлопчыкаў і дзяўчынак.
Аднак самае дарагое “дзецішча” – ансамбль народнай музыкі “Калі ласка”. Гэты таленавіты калектыў заявіў пра сябе так гучна, што ўжо праз год з часу заснавання яму было прысвоена ганаровае званне народны. Самыя адметныя рэспубліканскія святы накшалт знакамітых “Дажынак”, міжнародныя фальклорныя фэсты ўжо не абыходзяцца без музыкантаў, спевакоў, танцораў з “Калі ласка”.

20 – 95 год з дня нараджэння Лазоўскага Мікалая Фёдаравіча (1926 г., в. Лазяны Лідскага раёна – 2009, Ліда), самадзейнага мастака.
Будучы за мяжой у гады вайсковай службы, Лазоўскі бачыў шмат цікава напісаных карцін у Польшчы, Чэхаславакіі, Венгрыі, і сам пчаў пісаць іх. Прымаў удзел Мікалай Федаравіч у рэстаўрацыі разбуранай Радзівонішкаўскай царквы, ім адрэстаравана карціна “Узнясенне Хрыста”. У праваслаўным храме каля старога рынку ўсе абразы выкананы Лазоўскім – іх там звыш 50. Ім жа створана “Сятая сям’я” – цэнтральны абраз касцёла, які знаходзіцца па вуліцы Тухачэўскага, Вельмі любіў Мікалай Фёдаравіч прыроду. Асабліва краявіды Ліды, Дзітвы. У свабодны час пісаў замалёўкі з жыцця вёскі.
Шмат яго карцін аб Лідзе знаходзяцца за мяжой – ва Ўкраіне, Германіі, Францыі, Канадзе, ЗША.

[Admin]

Студзень

20 гадоў з часу стварэння Лідскага эстраднага аркестра (2001 год).

Гісторыя Лідскага эстраднага аркестра пачалася са студзеня 2001 года. З моманту стварэння і на працягу наступных дзесяці гадоў кіраваў ім Дзмітрый Ціхан. За час існавання аркестра былі ў яго як крутыя пад’ёмы, так і непрыемныя спады. Новая хваля папулярнасці накрыла калектыў у 2014 годзе, калі змяніўся кіраўнік. Ульяна Жамойціна – маладая, але неверагодна творчая. Яна зрабіла так, каб кожнае выступленне музыкантаў было прыемна не толькі слухаць, але і глядзець.
Сёння Лідскі эстрадны аркестр з’яўляецца жаданым госцем на пляцоўках горада, вобласці, рэспублікі.
У складзе гарадскога аркестра – больш за дваццаць музыкантаў і чатыры салісты: Яўген Міндзюль, Андрэй Панісаў, Алена Палейчык, і Наталля Маркоўская. Узначальвае сёння калектыў Таццяна Жарава. Аснову рэпертуара складаюць вядомыя шырокай аўдыторыі эстрадныя хіты і шлягеры.

14 – 50 год з дня нараджэння Вольгі Вронскай (1971г, г.Ліда), беларускай спявачкі, Заслужанай артысткі Беларусі, педагога.

Нарадзілася ў горадзе Ліда, вучылася ў сярэдняй школе № 8, скончыла музычную школу па класу фартэпіяна і Лідскае музычнае вучылішча. Затым паступіла ў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры на спецыяльнасць “харавік-дырыжор”. З 1997 года Вольга працуе ў Дзяржаўным маладзёжным тэатры эстрады. Яе вучань Аляксей Жыгалкевіч – пераможца дзіцячага конкурса “Еўрабачанне -2007”. Акрамя настаўніцкай дзейнасці Вольга і сама займаецца сольнай кар’ерай. Яна – дыпламант конкурса маладых выканаўцаў “Славянскі базар у Віцебску -98”, лаўрэат ІІ прэміі міжнароднага конкурса маладых выканаўцаў “Море друзей. Ялта-99”. У верасні 1999 года ў Магілёве на “Золотом шлягере-99” атрымала І прэмію ў конкурсе маладых выканаўцаў. Яе шлягеры – гэта грамадзянская лірыка, рамансы беларускіх кампазітараў, папулярныя песні мінулых гадоў. Кожная з іх міні-спектакль, у якім акцэнт робіцца на стварэнне каларытных вобразаў. Вольга выбірае творы, дзе шмат вакалу, цікавы тэкст і можна паказаць шырокі галасавы дыяпазон.
На сённяшні дзень яна адзіная лідзянка, якая атрымала званне “Заслужаная артыстка Беларусі”. Да гэтага падобнай высокай узнагароды ў далёкім 1982 годзе была ўдастоена наша зямлячка – беларуская спявачка Ганна Радзько.

[Admin]

Снежань

17 снежня – 90 гадоў з дня нараджэння Алесі Бурак (1945 -2017 г., г.Ліда), настаўнічала ў школах горада Ліды. Аўтар зборніка вершаў “Прастора дабрыні”.
Не бывае паэзіі без асабістага “Я”. Тым глыбей яно ў паэзіі, калі “Я” – гэта жанчына. У Алесі Буряк тэма жанчыны, жаночага лёсу і нялёгкага кахання пазначана драматызмам і светлай апантанасцю. Яе лірычная гераіня пераадольвае боль, расчараванне, адзіноту, верыць ва ўзаемны клопат і ўвагу.
20 снежня 180 гадоў ( 1840г., в Дэмбрава Лідскі павет – 1916г.) з дня нараджэння Казіміра Дамінікавіча Альхімовіча, беларускага жывапісца, графіка, дэкаратара, аўтара жывапісных і пластычных работ для касцёла.
У сваіх стылявых прыхільнасцях мастак прытрымліваўся рэалістычных прынцыпаў адлюстравання рэчаіснасці, узбагачанных ярка выяўленным рамантычным светаўспрыманнем. Карціны яго пазначаны нягучнасцю фарбаў, спакойным колеравым ладам. Творчы дар К.Альхімовіча выяўляўся не толькі ў жывапісе. Свае сілы ён спрабаваў і ў галіне графікі. Вядомы і як манументаліст. Разам з Т.Попелам і А. Пятроўскім распісаў касцёл Святой Кацярыны ў Пецярбургу. Займаўся К.Альхімовіч і разьбой па дрэве, распісваў фаянс, працаваў з глінай. Яркай старонкай творчасці мастака былі ілюстрацыі да паэмы “Пан Тадэуш” А.Міцкевіча, твораў Ю.Славацкага, Ю.Крашэўскага.

[Admin]

Лістапад

14 лістапада -110 гадоў з дня нараджэння Ежы Путрамента (14.11.1910 -23.06.1986), польскага пісьменніка.
Ежы Путрамант нарадзіўся ў Мінску. Вядомы польскі пісьменнік і грамадскі дзеяч. Адзін з арганізатараў 1-ай арміі Войска Польскага. Лаўрэат дзяржаўных прэмій Польшчы (1953,1955, 1964 гг.).
Скончыў Віленскі універсітэт (1934г.). Генеральны сакратар (1945-1950), намеснік старшыні Саюза польскіх пісьменнікаў (1969 -1980 гг.).
У 1925 годзе пераехаў з бацькамі ў Ліду. Вучыўся ў Лідскай гімназіі. У 1928 – 1939 гг. жыў на хутары Банева, дзе быў напісаны зборнік паэзіі “Лясная дарога” (1938). У 1960-ыя гады разам з М. Танкам і П. Панчанкам наведаў Лідскі раён і ўрочышча Банева, аб чым напісаў у сваіх успамінах “Паўвека” (Ліду, вучобу ў Лідскай гімназіі, хутар Банева, вёску Дакудава).
Аўтар вядомых раманаў “Верасень”(1951), “Раздарожжа” (1954), “Пасынкі” (1963), “Дзік” (1964), “Пушча” (1966) і іншых.

23 – 115 гадоў з дня нараджэння Кажамякіна Аляксандра Ўладзіміравіча (1905-1996), Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, вызваляў Лідчыну. Ганаровы грамадзянін горада Ліды.
Падчас Вялікай Айчыннай вайны камандзір 307-й штурмавой авіядывізіі. Прымаў актыўны ўдзел у вызваленні горада Ліды. У чэрвені 1944 года 307-й штурмавой авіядывізіі было прысвоена ганаровая назва “Лідская”.
Узнагароджаны ордэнам Леніна, трыма ордэнамі Чырвонага Сцяга, ордэнамі Чырвонай зоркі, Богдана Хмяльніцкага 2-й ступені, Айчыннай вайны 2-й ступені і медалямі.
Звання «Ганаровы грамадзянін горада Ліды» ганараваны ў 1964 г.