Проект "История Лиды в датах" Опции

[Admin]

лістапад

11 – 65 год з дня нараджэння Судара Аляксандра Іванавіча (1951 г., в. Мяніца Віцебскай вобл.), беларускага жывапісца, члена Саюза мастакоў Беларусі (1990).
“Аляксандр Судар у творчасці не здраджвае галоўнаму прынцыпу – піша і малюе тое, у што верыць. Найперш – гэта зямля Беларусі. Шчымлівыя, настраёвыя краявіды… Яго мяккія, празрыстыя, стрыманыя па колеры акварэлі вабяць нас лірычным натроем і прафесійным выкананнем” - /А. Марачкін/
Яго карціны вядомы далёка за межамі краіны. Акварэльнымі пейзажамі Судара захапляюцца ў Германіі, Галандыі, Англіі, Іспаніі, ЗША, Канадзе, Мексіцы, Аўстраліі і іншых кутках свету.
Голуб, Ю. Пяшчотны знак акварэлі : [з мастаком Аляксандрам Сударам гутарыць Юрка Голуб] / Ю. Голуб // Гродзенская праўда. – 2000. – 1 лют. – С. 4.
14 – 95 год з дня нараджэння Малахава Мікалая Міхайлавіча (1921 – 1993), удзельніка Вялікай Айчыннай вайны, падпалкоўніка авіацыі. З 1959 года жыў і працаваў у Лідзе. Яго імем названа адна з вуліц нашага горада.
Падчас Вялікай Айчыннай вайны ўдзельнічаў у бамбаваннях на Нікапальскім плацдарме, пры прарыве абароны на Сівашы, пры вызваленні Крыма і Севастопаля, пры вызваленні Беларусі, на тэрыторыі Ўсходняй Прусіі. Здзейсніў 153 баявыя вылеты. Герой Савецкага Саюза (1945), узнагароджаны ордэнам Аляксандра Неўскага (1945), трыма ордэнамі “Чырвонага Сцяга” (1944, 1945), Ордэнам Айчыннай вайны 1 ступені (1944), медалямі. Ганаровы грамадзянін Ліды. Пахаваны на Лідскіх гарадскіх могілках на цэнтральнай алеі.
Малахов Николай Михайлович // Твои сыновья, Беларусь! Герои Советского Союза : биограф. справ. / ред. Ю.В.Баженов [и др.] . - Минск, 2015. - С. 282.

[Admin]

кастрычнік

7 - 115 год таму (1901 г.) - адбылося адкрыццё прыватнай жаночай гімназіі Марыіі Навіцкай. Зараз ліцэй № 1 г. Ліды.
14 красавіка 1901 г. было падана хадатайніцтва Марыяй Канстанцінаўнай Навіцкай аб дазволе адчыніць прыватную жаночую школу. 7 кастрычніка 1901 г. пасля ўрачыстага набажэнства ў прысутнасці інспектара Луначэўскага, прадстаўнікоў тутэйшай грамады і карпарацыі настаўнікаў і навучэнцаў адбылося адкрыццё прыватнай жаночай навучальні, якая налічвала 73 чалавекі.
Гімназія мела сваёй мэтай даваць дзяўчатам правільную, закончаную, элементарную адукацыю, рэлігійна-маральнае выхаванне і, акрамя таго, падрыхтаваць іх да паступлення ў 5-ы клас жаночых гімназій Міністэрства Народнай Асветы і ў адпаведны клас жаночых вучылішч ведамства імператрыцы Марыі.

[Admin]

Верасень

70 год таму (1946, верасень) - у Лідзе прайшоў агульнагарадскі ўрачысты сход з нагоды прысваення імя Янкі Купалы Лідскай гарадской бібліятэцы.
5 жніўня 1945 года Саўнарком БССР і ЦК КПБ прынялі Пастанову “Аб увекавечанні памяці народнага паэта Беларусі Янкі Купалы”. У ліку іншых пунктаў быў і такі: “Прысвоіць імя Янкі Купалы гарадской бібліятэцы ў горадзе Ліда”.
З гэтай нагоды 18 верасня 1946 года адбыўся агульнагарадскі сход. Каб прыняць удзел ва ўрачыстасці прысваення імя Янкі Купалы гарадской бібліятэкі ў Ліду прыехалі пісьменнікі Пятро Глебка, Валянцін Таўлай, Уладзімір Агіевіч, а таксама жонка Янкі Купалы У.Ф.Луцэвіч.
Ад імя калектыву работнікаў і чытачоў бібліятэкі выступіла яе загадчыца Таццяна Жыгланава. Падзякаваўшы за прысваенне ўстанове імя вялікага беларускага паэта і асветніка, яна запэўніла, што гэты высокі гонар будзе апраўданы практычнай працай па папулярызыцыі неўміручых твораў Янкі Купалы.
Зенюкевіч, Т. Янка Купала і Лідчына: краязнаўчы бібліядайджэст / склад. Т.Зенюкевіч, Т. Чайко; рэд. Г.І. Бутучак. – Ліда, 2007. – 20 с.

[Admin]

Жнівень

55 год (1961, красавік) - з часу адкрыцця пры гарадскім Доме культуры народнага ансамбля песні і танца “Лідчанка” пад кіраўніцтвам Васіля Аламахі.
Змянілася не адно пакаленне ўдзельнікаў ансамбля, якія выконваюць беларускія народныя песні і танцы. Змяніліся і яго паклоннікі. Але і сёння “Лідчанка”, як і шмат гадоў таму, захоўвае вернасць беларускай песне, беларускай культуры, мае мноства сваіх прыхільнікаў.
Першае выступленне ансамбля адбылося ў жніўні 1961 года. Шмат гадоў аддалі ансамблю “Лідчанка” Яніна Карэва, Лора Васільева, Нэлі Зяньковіч, Пётр Тума, Ганна Гайдукевіч, Галіна Чэрнік, Антаніна Голубева, Марыя Цімахоўская, Марыя Гарэлік, Уладзімір Некрашэвіч.
Калектыў актыўна прымае ўдзел у раённых, абласных і рэспубліканскіх фестывалях, конкурсах і іншых мерапрыемствах.

Цішко, В.В. Лідскі народны ансамбль песні і танца “Лідчанка” / В.В. Цішко //
// Культура Беларусі : энцыклапедыя : Т. 5 / рэдкал.: Т.У. Бялова (гал. рэд.) [і інш.]. - Мінск, 2011. - С. 88.

16 – 130 год з дня нараджэння Яманта Браніслава Казіміравіча (1886 – 1957), беларускага і польскага мастака, мастацкага педагога.
Браніслаў Ямант нарадзіўся на Гродзеншчыне непадалёку ад Ліды, у вялікім сяле Дакудава, цэнтры воласці Лідскага павета былой Віленскай губерніі (сучасны Лідскі р-н, Гродзенскай вобл.). Творчая спадчына мастака вельмі багатая: толькі ў зборах Нацыянальнага музея ў Варшаве захоўваецца 415 яго прац. Дамінуючым жанрам творчасці мастака з’яўляецца пейзаж. Шырока адлюстроўваючы ў сваёй творчасці сціплую прывабнасць мясцовых краявідаў, паказваючы архітэктурныя адметнасці, штодзённа бачаныя віленскія брукаванкі, падворкі, камяніцы, аўтар сцвярджаў іх непаўторнасць, гістарычную значнасць, эстэтычную каштоўнасць.

Загiдулiна, М. Жанр пейзажа ў творчасці Браніслава Яманта -- мастака з Лідчыны / М. Загідуліна // Лiда i Лiдчына: да 685-годдзя з дня заснавання горада: матэрыялы рэсп. навук.-практ. канф; Ліда, 3 кастр. 2008 г. / гал. рэд. А. Худык. - Ліда, 2009. - C.196 – 199.

[Admin]

Ліпень

50 год таму (1966, ліпень) адбылося адкрыццё Кургана Бессмяротнасці.
Насыпаны ў гонар вялікага подзвігу савецкага народа ў вайне супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў 1941 – 1945 гг. Закладка Кургана Бессмяроцця пачалася 9 мая 1966 г. і працягвалася да 8 ліпеня 1966 года. У гэты ж дзень адбылося адкрыццё кургана. 9 мая 1967 года каля Кургана была пахавана урна з прахам Невядомага салдата, парэшткі якога былі знойдзены каля вёскі Чэхаўцы. У гэтым жа годзе вакол Кургана быў пасаджаны парк. У 1973 годзе па праекту групы мінскіх архітэктараў пад кіраўніцствам Ю.М. Трахтэнберга курган быў дапоўнены пілонамі.
Сліўкін, В. Помнікі, звязаныя з падзеямі 2-й Сусветнай вайны на тэрыторыі г.Ліды і Лідскага раёна / В. Сліўкін, А.Каладзяжная; фота Р.Жалезнага [і інш.] // Лідскі Летапісец. – 2005. - № 1 – 2. – С. 32.
3 - 140 год з дня нараджэння Цёткі (Пашкевіч Алаізы Сцяпанаўны), беларускай паэткі, грамадска-культурнай дзяячкі, асветніцы, артысткі тэатра, педагога, выдаўца. Нарадзілася ў 1876 годзе, у маёнтку Пясчына Шчучынскага раёна, былога Лідскага павету.
Цётка першая з жанчын пачала шлях беларускай інтэлігенцыі да вяршынь еўрапейскай навукі і цывілізацыі. Аднак ніколі не забывала пра бацькоўскі кут, родную мову, свой народ. Нават смерць яе сімвалічная: сястра міласэрнасці Пашкевіч-Кайрыс згасла падчас эпідэміі тыфу ў Старым Двары, калі змагалася за жыцці людскія…
“Развівайце ў сабе любоў да чалавека, - і для вас заўсёды будзе дораг родны край і народ… Развівайце любоў да народа – і сэрца ваша ў сталыя гады будзе адклікацца гарачым пратэстам на кожную крыўду. Будучыня дзержыцца на вас, моладзі, будучых грамадзянах сваёй старонкі”, - з такімі словамі звярталася Цётка да маладога пакалення на пачатку ХХ ст. А як актуальна гучаць яны сёння, у трэцім тысячагоддзі.
Махнач, К. “У Панямонскім небе Цётчынай зорцы не згаснуць” : Імя Цёткі ў памяці шчучынцаў / К. Махнач // Народная асвета. – 2007. - № 1, № 2. – С. 82 – 86; С. 85 – 88.
7 – 65 год з дня нараджэння Гушчынскага Івана Сцяпанавіча (1951 г., в. Парэчча Лідскага раёна), вядомага на Лідчыне паэта, аўтара зборніка вершаў “Ідзі і вяртайся” (2010 г.).
У сваёй творчасці Іван Гушчынскі ідзе ад жыцця да паэзіі, а да жыцця праз паэзію. Тэмы для сваіх вершаў ён не высмоктвае з пальца, а шукае іх у роднай вёсцы, на прасторах дарагіх яго сэрцу палеткаў, на дарогах Лідчыны і вуліцах горада, у асяроддзі сяброў і людзей знаёмых і незнаёмых, ва ўсмешках дзяўчат, мігценні зорак і г. д.
Васько, У. Ад жыцця да паэзіі / У.Васько // Ідзі і вяртайся : вершы / Іван Гушчынскі. – Ліда, 2010. – С. 5 – 7.

[Admin]

Чэрвень

6 - 60 год з дня нараджэння Вінніка Леаніда Макаравіча (1956г., Ліда – 2006), вядомага на Лідчыне паэта і краязнаўца.
Аўтар зборнікаў вершаў “Под погасшими звёздами”(1996), “Мелодии печального дождя”(1997), “Ностальгия” (1999), “Откровение”(2000, у саюзніцстве з Л. Пырскім), беларускамоўнага даведніка культурнага жыцця Лідчыны напрыканцы ХХ стагоддзя “Зоркі лідскіх небасхілаў”(2001) і рускамоўнай краязнаўча-біяграфічнай кнігі”Время і судьбы”(2004, у саюзніцстве з М.Мельнікам).
Вершам Л.Вінніка ўласцівы глыбокі лірызм і меладычнасць, таму многія з іх пакладзены на музыку. Песня “Горад мой”(словы Л.Вінніка, муз. В. Пыпеця) з’яўляецца як бы неафіцыйным гімнам горада Ліды. Яна гучала на “Славянскім базары” ў Віцебску. Доўгі час ёю пачыналіся перадачы Лідскага радыё.
Мельнік, М. 50 гадоў сваіх не прычакаў / М.Мельнік // Лідскі Летаісец. – 2006. - № 2. – С. 14.
11 – 65 год з дня нараджэння Бугасава Сяргея Іванавіча (1951 г., г. Енакіеў Данецкай вобл.), педагога, беларускага кампазітара, выкладчыка Лідскага музычнага каледжа.
Аўтар харавых зборнікаў “Сонца на Купалу”, “Душе моя…” і “Христославы”. Творы майстра шырока вядомыя і выкарыстоўваюцца ў канцэртах розных харавых калектываў Беларусі. Па праву лічыцца гонарам нашага краю. Яго імя высечана на каменным знаку “Гордасць Лідчыны”, які ўсталяваны ў цэнтры нашага горада.
Калчанава, С. Музычнае мастацства / С. Калчанава // Культура Гродзеншчыны: Факты. Падзеі. Асобы / уклад. Л.В.Мальцава.- Мінск, 2014. – С. 182 – 183.

23 – 50 год з дня нараджэння Пешахонава Ігара (1966 г., г.Віцебск), фотамастака, краязнаўца.
Аўтар фотаальбомаў “Ліда”(2005), “Навагрудак”(2006, 2008), “Краявіды Лідчыны”(2007), “Слонім”(2008), “Лідскі край”(2010). Яго творчасць раскрывае і паглыбляе тэму гістарычнай памяці, той неацэннай спадчыны, што перадаецца з пакалення ў пакаленне і кожны раз нанова пераасэнсоўваецца нашчадкамі.
Майская, К. Летапіс горада праз майстэрства фотамастака // Лідская газета. – 2007. – 29 верасня. – С.1.

[Admin]

Май

640 год таму (1376) тры манахі-францысканцы прынеслі ў Ліду выяву Божай Маці з Візненскага парафіяльнага касцёла.
Абраз Маці Божай Ружанцовай, які знаходзіцца ў Фарным касцёле – найстарэйшы каталіцкі абраз на Беларусі, сведка хрышчэння Літвы Ягайлам, магчыма, гэтай іконай ахрышчана Лідчына. За шэсць стагоддзяў па Лідчыне прайшло нямала войнаў і пажараў, але абраз Маці Божай застаўся некрануты. Цяпер ён у выдатным стане. З даўніх часоў лічыцца, ўто абраз мае цудадзейную сілу, таму да яго не спыняецца паток людзей з просьбамі аб збаўленні ад хвароб, фізічных і духоўных, аказанні дапамогі ў складаных жыццёвых сітуацыях.
Самы старажытны абраз // Кніга рэкордаў Лідчыны / Лілія Лапшына [і інш.] . - Ліда, 2013. - С. 9.
15 – 100 год з дня нараджэння Тарас Ніны (1916г., в. Заполле Навагрудскага раёна – 2006 г.), беларускай паэткі. У 1938 -1945 гг. жыла ў Лідзе, працавала літсупрацоўнікам у рэдакцыі лідскай раённай газеты “Уперад”, выбіралася дэпутатам гарадскога Савета.
Старэйшая беларуская паэтэса Ніна Тарас належыць да нядаўна яшчэ даволі прадстаўнічай у беларускай літаратуры кагорты заходнебеларускіх паэтаў. Упершыню атрымала сталую працу ў рэдакцыі лідскай раённай газеты “Уперад”. Паэтычных кніг у Н.Тарас не шмат – “Кветка шчасця”, (1958), “Пад белым яварам” (1966), “Праз вятры-завеі” (1986) і іншыя. Паэзія Ніны Тарас аўтабіяграфічная ў самым лепшым сэнсе гэтага слова, сапраўдны летапіс жыцця жаночай душы. Прыцягальная сваім прачулым лірызмам, шчодрая на глыбокія чалавечыя пачуцці.
Андруковіч, А. “У кожнай песні доля свая…” : лёс і паэзія Н.Тарас / А.Андруковіч // Роднае слова. – 2001. - № 5. – С. 18 – 24.

28 – 180 год з дня нараджэння Карловіча Яна Аляксандравіча (1836 – 1903), лінгвіста, этнографа, фалькларыста, музыказнаўца. У 1881 -82 гг. жыў і працаваў на Беларусі ў маёнтках Подзітва (Лідскі павет).
Аўтар тэарэтычных прац “Найноўшыя даследаванні паданняў і іх зборы”(1883), “Сістэматыка песень польскага народа” (1889 -95), якія зрабілі моцны ўплыў на дзейнасць многіх фалькларыстаў. У кнізе “Народныя паданні і казкі, сабраныя ў Літве”(т.1-2, 1887-88) змясціў у перакладзе на польскую мову больш за 80 бел. легенд, паданняў і казак, якія запісаў у Свянцянскім, Лідскім і Навагрудскім паветах.
Карловіч Ян Александр // Беларускі фальклор: Энцыклапедыя: У 2т. Т.1: Акапэла-Куцця / рэдкал. Г.П.Пашкоў [і інш.]. - Мінск, 2005. - C. 660 – 661.