Згодна з распрацаванай аперацыяй “Баграціён” войскі 3-га Беларускага фронта пад камандаваннем генерала арміі Івана Данілавіча Чарняхоўскага імкліва прасоўваліся наперад, вызваляючы родную зямлю ад захопнікаў. 8 ліпеня 1944 года ў выніку ўмелага манеўра конніцы, танкаў, пяхоты чырвонаармейцы авалодалі горадам Ліда – буйным чыгуначным вузлом і важным апорным пунктам абароны немцаў на Гродзенскім напрамку.
Першыя падраздзяленні нашых войск уварваліся ў горад з паўночнага ўсходу у 17 гадзін 30 хвілін, пасля паўтарагадзіннага бою поўнасцю вызвалілі яго ад ворага. Над самым высокім будынкам горада (а гэта было педвучылішча) развяваўся чырвоны сцяг Перамогі.
9 ліпеня 1944 года у газеце “Праўда” быў надрукаваны загад Вярхоўнага галоўнакамандуючага камандуючаму 3-ім Беларускім фронтам генералу арміі І.Д. Чарняхоўскаму, у якім гаварылася: “У азнаменаванне дасягнутага поспеху злучэнні і часці, якія найбольш вызначыліся ў баях за вызваленне горада Ліда, прадставіць да прысваення назвы “Лідскіх” і да ўзнагароджання ордэнамі. Сёння, 9 ліпеня у 22 гадзіны сталіца нашай Радзімы – Масква – салютуе доблесным вайскам, якія авалодалі горадам Ліда, дваццаццю артылерыйскімі залпамі са 120 гармат”.

29 – 15 гадоў таму гораду Ліда быў уручаны вымпел “За мужнасці і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны” і Ганаровая грамата.

29 чэрвеня убачыў свет Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Аляксандра Лукашэнка “Аб узнагародзе некаторых населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь вымпелам “За мужнасць і стойкасць у гады Вяликай Айчыннай вайны”, а таксама Ганаровай граматай. У ліку 22-х узнагароджаных населеных пунктаў — горад Ліда.
29 жніўня 2009 года… Гэты дзень упісаны ў гісторыю горада як дата увекавечання памяці бессмяротнага подзвігу лідзян у гады мінулай вайны. У абяліска воінам-вызваліцелям прайшоў урачысты мітынг, прысвечаны ўручэнню горада Лідзе высокай награды Прэзідэнта.
Гады акупацыі не зламалі дух патрыятычна настроеных лідзян. Яны вялі мужную вайну з ворагам у падполлі і партызанскіх атрадах. На тэрыторыі Лідчыны дзейнічала некалькі злучэнняў партызан, якія грамілі нямецкія гарнізоны, узрывалі масты. На працягу чатырох гадоў акупацыі гітлераўцы на лідскай зямле не адчувалі спакою. 8 ліпеня 1944 годы прыйшло догачаканае вызваленне.

Верасень

20 — 80 гадоў таму была створана Гродзенская вобласць.
20 верасня 1944 год. Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР М.І. Калінін і сакратар А. Гіркін падпісалі Указ “Об образовании Бобруйской, Гродненской и Полоцкой областей в составе Белорусской ССР”.
У склад Гродзенскай вобласці увайшлі Ліда і Лідскі раён, які быў вылучаны са складу Беластоцкай вобласці.
Прызначанаму аблвыканкаму і райвыканкамам трэба было вырашаць вялізныя праблемы, звязаныя ў першую чаргу з пераходам да мірнага жыцця, аднаўленнем усяго, што было разбурана вайной і рэалізацыяй задач далейшага развіцця рэгіёну.
У аднаўленні Гродзенскай вобласці прыняла ўдзел уся краіна. З саюзных рэспублік накіроўваліся сюды будаўнічыя матэрыялы метал, абсталяванне для прадпрыемстваў і электрастанцый, сельскагаспадарчая тэхніка, зерне і інш. З саюзнага бюджэту на аднаўленне народнай гаспадаркі толькі ў 1944 годзе было вылучана 150 млн. рублёў. Прыязджалі адмыслоўцы, якія ўнеслі вялікі ўклад у развіццё ўсіх галін.
У 1947 годзе прамысловасць Гродзенскай вобласці дасягнула доваеннага узроўню, а ў 1951 годзе яна дала прадукцыі ў 3 разы больш, чым ў 1940-м. Першая пасляваенная пяцігодка была выканана датэрмінова – за чатыры гады і тры месяцы.
За 80 мірных гадоў Гродзеншчына стала одной з перадавых вабласцей СССР, а цяпер і Рэспублікі Беларусь. Развіваюцца традыцыйныя для нашага рэгіёну лёгкая і пераапрацоўчыя галіны прамысловасці. Пабудавана першая ГЭС на Нёмане і першая АЭС ў Беларусі.

Кастрычнік

10 – 100 гадоў з дня нараджэння Міхася Антонавіча Рышкевіча, 1924 – 2007, в. Бешанкі Лідскі раён), народнага майстра разьбы па дрэве, удзельніка Вялікай Айчыннай вайны.
За гады творчасці ў якасці народнага майстра Міхась Рышкевіч здолеў праявіць сябе як выдатны разьбар і таленавіты мастак.
Міхася Антонавіча добра ведалі навукоўцы і журналісты, пра яго пісалі артыкулы і здымалі фільмы. Гродзенскі абласны метадычны цэнтр народнай творчасці набыў для свайго музея яшчэ ў 80-я гады лепшыя творы разьбара. Маюцца яны і ў іншых музеях вобласці і рэспублікі, у калекцыях прыватных асоб.
Вырабы народнага ўмельца вызначаюцца хараством формы, арыгінальнасцю ўзораў. Яны прывабліваюць і чаруюць сваёй непаўторнасцю і самабытнасцю.

105 гадоў з дня нараджэння Аляксандра Андрэевіча Коннава (1919-1973), летэнанта Чырвонай Арміі, камандзіра партызанскага атрыда “Іскра” на Лідчыне (1942-1944). Узнагароджаны Ордэнам Айчыннай вайны І-й ступені і шматлікімі медалямі. Яго імя носіць адна з вуліц нашага горада.
У першыя дні вайны ён трапіў у палон. Чатырохразова бег і чатырохразова быў схоплены. Пасля стаў той самай «іскрай», якая запаліла розумы і сэрцы народных мсціўцаў і павяла на мужнае змаганне з захопнікамі.Вялікіх поспехаў «Іскра» дамаглася ў так званай рэйкавай вайне. Першы эшалон быў падарваны іскраўцамі ў студзені 1943 года. Архіўныя звесткі кажуць: была закладзена авіябомба, выбухам падбіты адзін паравоз, восем вагонаў, два вагоны пашкоджаны, вайсковы груз, прызначаны фашыстамі для ўсходняга фронту, быў ператвораны ў адломкі металу і застаўся пад адхонам. Немцы былі змушаны ўзмацніць ахову чыгункі. Але і гэта не дапамагло.
“Мы аддавалі ўсе, што маглі, каб наблізіць гадзіну вызвалення ад фашысцкай акупацыі! – піша ў аўтабіяграфіі Аляксандр Коннаў. – Шмат у чым дапамагала насельніцтва Лідскага раёна: давала дах для хованкі ад непагадзі, транспарт для хуткага руху, хавала для нас надаўжэй хлеб, а калі трэба, то адзіночак і невялікія групы хавала ад паліцаяў і немцаў, давала месца параненым. Такія вёскі, як Дакудава, Альхоўка, Бурносы, Пятры і інш., называліся партызанскімі. Вёска Альхоўка была нашым штабам, в. Бурносы – нашым портам, в. Дакудава дала нам самую вялікую колькасць адважных партызан”.

Студзень

10 — 100 гадоў з дня нараджэння Рыгора Філатавіча Фамічова (1925-1978), першага сакратара КПБ (люты 1961- студзень 1968).
Большая частка кіпучага і плённага жыцця Грыгорыя Фамічова звязана з нашым краем. Сын курскай зямлі, ён у пачатку вайны змагаецца з нямецкімі акупантамі ў Падмаскоўі, а затым трапляе ў Беларусь, у тыл ворага. І тут юнак-патрыёт паказаў сябе здольным арганізатарам і мужным партызанам.
Пасля вызвалення Беларусі Г.Фамічоў знаходзіцца на кіруючай камсамольскай рабоце. У 1961 годзе Грыгорыя Філатавіча выбіраюць першым сакратаром Лідскага гаркама партыі, і на новай вельмі адказнай пасадзе яскрава праявіўся яго талент кіраўніка. Партыйны лідэр упэўнена трымаў руку на пульсе жыцця рэгіёна. Пры яго кіраўніцтве правялі маштабную рэканструкцыю завода электравырабаў, пачалі будаўніцтва лакафарбавага завода, зявіўся будтрэст. Менавіта Г.Фамічоў быў адным з ініцыятараў узвядзення Кургана Бессмяротнасці, што стаў святым сімвалам для гараджан і гасцей горада. Дзякуючы старанню Грыгорыя Філатавіча Ліда займела свой планетарый, належнае памяшканне атрымаў краязнаўчы музей.
Пасля Ліды кар’ерны рост кіраўніка паспяхова прадоўжыўся. Спачатку ён працаваў другім сакратаром Гродзенскага абкама партыі, затым старшынёй аблвыканкама. І на гэтых высокіх пасадах Грыгорый Філатавіч заставаўся па-ранейшаму простым і даступным чалавекам, гатовым памагаць і спагадаць людзям. Яго прыветлівыя вочы выпраменьвалі дабразычлівасць, шчырыя словы – аптымізм.

2 – 70 гадоў з дня нараджэння Ірыны Сямёнаўны Бараздзіной (1955-2019), настаўнічала ў школах горада Ліды. Аўтар кніг “Из соли, сахара и перца” і “Живу по чувствам”.
Яе вершы былі высока адзначаны адным з найбольш дасведчаных лідскіх паэтаў Уладзімірам Васько. Лірыка Ірыны Бараздзіной глыбокая і душэўная, у ёй шмат асабістага, яна падахвочвае бачыць незвычайнае і выдатнае ў звычайным.

8 – 75 гадоў з дня нараджэння Віктара Мітрафанавіча Бачарова (1950-2004), дырэктара сярэдняй школы № 13, паэта, празаіка, самадзейнага кампазітара, педагога.
Супрацоўнічаў з Васілём Быкавым, ужо ў той час знакамітым пісьменнікам. Сустракаўся з празаікам Аляксеем Карпюком, поэтэссамі Данутай Бічэль, Вольгай Іпатавай і інш. Свой першы зборнік Віктар Бачароў назваў “Разговор” (1996). У гэтай назве крыецца глыбокі сэнс. Паэт імкнецца да жывой сувязі з людзьмі і пачынае душэўную гутарку не толькі з імі, але і з сабою пра каханне, пра сэнс жыцця, пра вайну… І знаёмы свет у вершах В. Бачарова адкрываецца новымі межамі і новымі пачуццямі.

19 – 100 гадоў з дня нараджэння Івана Міхайлавіча Саўко (1925-1998) – самадзейнага паэта.
Пачатак сталых гадоў супаў з завяршэннем разгрому нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Ён як удзельнік Вялікай Айчыннай вайны знаходзіўся ў дзеючай арміі, быў цяжка паранены.
Скончыў Віцебскі ветэрынарны інстытут. Асноўную частку свайго жыцця аддаў вядомай на Лідчыне гаспадарцы – саўгасу “Тарнова”. З 1957 года занімаў пасаду галоўнага ветурача.
За баявыя і працоўныя заслугі Іван Міхайлавіч узнагароджаны шматлікімі ордэнамі і медалямі.
Ўсё свядомае жыццё пісаў вершы, шмат друкаваўся ў рэгіянальных і рэспубліканскіх газетах. Аўтар трох зборнікаў пазіі.

Сакавiк

150 гадоў таму пабудавана і асвечана ў імя Святога Георгія царква на Лідскіх праваслаўных могілках.
У 1875 годзе клопатам благачыннага пратаіерэя Іосіфа Каяловіча на праваслаўных могілках пабудаваны драўляны храм. І быў асвечаны ў імя Святога вялікапакутніка Георгія Пераможца.
З 1919 па 1996 гады гэта быў адзіны праваслаўны храм у горадзе, які ніколі не зачыняўся. У найстарэйшай царкве г. Ліды ёсць нямала даўнейшых абразоў. Найбольш шаноўныя з іх — абраз “Всех скорбящих радость”, абраз Боскай Маткі Вострабрамскай, шэсць абразоў апосталаў і некаторыя іншыя.
Пры храме арганізавана моладзевае братэрства, прыходскае сястрыцтва, бібліятэка, нядзельная школа, два хоры.
На могілках поруч з храмам пахаваны заснавальнікі храма протаіерэй Іосіф Каяловіч і Антоні Васнеўскі, протаіерэй Міхаіл Голенкевіч і яшчэ шэсць святароў, звязаных лёсам з Лідчынай. На гэтых жа могілках знаходзяцца пахаванні 145 чырвонаармейцаў і партызан-падпольшчыкаў, а таксама брацкая магіла 42 савецкіх салдатаў. Ушанаваць памяць абаронцаў у 70-ую гадавіну вызвалення горада ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў было вырашана не толькі добраўпарадкаваннем месцаў пахавання, але і будаваннем капліцы-помніка. Яе асвячэнне адбылося 8 ліпеня 2014 года з удзелам Мітрапаліта Мінскага і Слуцкага Паўла, Патрыяршага Экзарха ўсяе Беларусі.

85 гадоў назад (1940 г.) Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР утвораны Лідскі раён у складзе Баранавіцкай вобласці.
Межы Лідскага раёна акрэсліваюць на поўдні, паўднёвым усходзе і ўсходе Нёман і яго прытокі Гаў’я і Жыжма. А на паўднёвым захадзе раёна цячэ яшчэ адзін нёманскі прыток — рака Лебяда.
Створаны ў 1940 годзе Лідскі раён месціцца ў самым цэнтры Гродзенскай вобласці.
Лідскі раён з цэнтрам ў г. Лідзе быў створаны паводле Указа Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР ад 15 студзеня 1940 г. у складзе Баранавіцкай вобласці. У склад раёна поўнасцю ўвайшлі Белагрудская і Лідская воласці, а таксама часткі Беліцкай, ВаверскайДакудаўскай і Жырмунскай валасцей былога Лідскага павета.
12 кастрычніка 1940 года на тэрыторыі раёна былі створаны Лідскі градскі Савет (центр г. Ліда) і 20 сельскіх Саветаў.
У раёне налічвалася 469 населеных пунктаў (у т. л. 160 вёсак, 27 памешчыцкіх маёнткаў).
Тэрыторыя раёна складала 1249 км2, насельніцтва — 79576 чалавек (разам з г. Ліда). У асноўным раён насялялі беларусы, жылі таксама палякі, рускія, яўрэі і інш. Кожная нацыянальнасць адчувала сябе камфортна, мела аднолькавыя правы.

1 – 95 гадоў з дня нараджэння Уладзіміра Парфір’евіча Дронава (1930), ветэрана РВСП, палкоўніка ў адстаўцы. Аўтар кніг “Не ведая покоя”, “Любовь мой плен и вдохновенье”, “Повторение пройденного” і інш.

Уладзімір Дронаў – з пакалення дзяцей вайны. Нарадзіўся ў глыбінцы Саратаўскай вобласці, у сялянскай сям’і. Калі пачалася вайна, Валодзя Дронаў скончыў чатыры класы. Калі бацька пайшоў на фронт, яму давялося кінуць навучанне і пайсці працаваць у калгас, каб, дапамагчы маці выжыць і пракарміць трох сваіх сясцёр. За парту хлопчыку давялося сесці толькі ўжо пасля вайны. У той час шмат якія хлапчукі марылі стаць вайскоўцамі. У 1957 годзе ён з адзнакай скончыў Рыжскую інжынерна-авіяцыйную вучэльню.
Калі наступіў час станаўлення ракетных войскаў стратэгічнага прызначэння В. Дронаў навучаў ракетнай справе асабовы састаў 376-га ракетнага палка, які знаходзіўся ў Гезгалах. У 49-ай ракетнай дывізіі Уладзімір Парфір’евіч прайшоў шлях ад камандзіра батарэі да намесніка камандзіра дывізіі. Усяго службе ў РВСП ён аддаў 27 гадоў. Узнагароджаны ордэнам “За службу Радзіме” ІІІ ступені. У 1986 годзе выйшаў у запас ў званні палкоўніка.
Апошнія гады Уладзімір Дронаў актыўна займаецца творчасцю. Ён знайшоў сваё месца не толькі ў грамадскім жыцці горада, але і ў паэзіі. Уладзімір Дронаў — паэт-грамадзянін, паэт-патрыёт, паэт-лірык, паэт разнапланавы, які апявае ў сваіх вершах радасць жыцця і мужнасць духу.

Июнь

3 – 160 лет со дня рожденияМарии Константиновны Новицкой (в девичестве Снитко, 1865 – (?), основательницы Лидской женской гимназии.
Имя Марии Константиновны Новицкой навсегда вписано большими букавми в историю Лидчины. Мария Константиновна стояла у истоков зарождения образования в нашем городе, именно она создала частную женскую школу — первое учреждение образования Лиды.
Щедрость, бескорыстность, доброта — это качества, которыми обладала Мария Константиновна. Только человек, действительно любящий свое дело, желающий нести в массы свет, образование, мог отдать собственный дом, для создания в нем школы. Одной из заслуг ее, является и то, что она смогла собрать вокруг себя талантливых учителей – тех людей, которые могли дать образование детям. Л.Н. Любомудров – преподаватель французского, немецкого языков и географии, Г. Петрова –преподаватель истории русской литературы и всеобщей истории, Г. Бенсонь- преподаватель математики и физики, - это имена тех, кто работал с Марией Константиновной.